Terwijl de wereld halve waarheden krijgt voorgeschoteld over de vele conflicten in het Midden-Oosten, bevechten Qatar en Saudi-Arabië elkaar om de regionale heerschappij.
Nederland was nooit erg geïnteresseerd in de Arabische wereld. Niet vreemd: er waren geen historische betrekkingen van belang tussen ons land en dat deel van de wereld.
Schadelijk is zo’n desinteresse wel, want het publiek kan dan van alles worden wijsgemaakt, zoals bij de Arabische lente. In actualiteitenrubrieken en talkshows gingen de meest bizarre analyses erin als zoete koek.
Zo zou Egypte een Arabisch Turkije worden, Tunesië een bolwerk van vrijheid en was Libië enkele centimeters verwijderd van democratie en verlichting. De iPhone-generatie zou overal aan de macht komen, de Moslimbroederschap zou zijn gewelddadige ideeën afzweren en het secularisme omarmen.
Broedplaats
De Arabische wereld zou het droomoord worden van iedere vrouw en iedere minderheid. En niet te vergeten: de containers onzin die over u zijn uitgestort omtrent het Syrische conflict.
Nu de werkelijkheid al die gebakken lucht heeft gelogenstraft, wordt het weer interessant om aandacht te besteden aan belangwekkende zaken die onbelicht blijven.
Waar de crisis in Oekraïne de show steelt als de broedplaats van een nieuwe koude oorlog, is in de Arabische wereld een koude oorlog gaande waarvan de geopolitieke gevolgen even belangrijk kunnen zijn als het conflict in Oekraïne.
Overleving
De Arabische koude oorlog speelt zich af tussen de golfstaten. Saudi-Arabië en landen als Bahrein en Verenigde Arabische Emiraten enerzijds en Qatar anderzijds zijn verwikkeld in een bittere overlevingsstrijd.
De afgelopen maanden liepen de gemoederen zo hoog op dat Saudi-Arabië, Bahrein en de Emiraten hun ambassadeurs terughaalden uit Qatar en een rechtbank in de Emiraten een Qatarese burger veroordeelde voor het steunen van een aan de Moslimbroederschap gelieerde organisatie.
En Saudi-Arabië plaatste de Moslimbroederschap op de lijst van terroristische organisaties. Drie gebeurtenissen die elk op hun eigen manier uniek zijn in de moderne geschiedenis van de Golfregio.
Uitdager
Hoe kon het zo ver komen? Waar het conflict in Syrië beide kampen verenigde, werden ze door de gebeurtenissen in Egypte verscheurd. Saudi-Arabië denkt het gezaghebbendste islamitische land te zijn, Qatar was de uitdager die Politiek met hoofdletter wil bedrijven.
De grootheidswaanzin die daarmee gepaard gaat, is grenzeloos: een hoofdrol in de bevrijding van de Bulgaarse verpleegsters uit Libië in 2007, wapenleveranties aan de jihadisten in Syrië en opstandelingen in Libië, steun aan de Moslimbroeders in Egypte en ver daarbuiten, en het opknappen van Parijse banlieues.
Qatar laat zich ook in met tamelijk onverdachte zaken zoals het opkopen van westerse bedrijven, het organiseren van het Wereldkampioenschap voetbal in 2022 en het verzamelen van belangrijke kunst – waaraan het jaarlijks bijna 730 miljoen euro uitgeeft.
Extravagant
Qatar-kenners wijzen op de ‘grijze’ diplomatie die het Golfstaatje bedrijft. Behoudende krachten in de Arabische wereld spreken liever van ‘diplomatieke prostitutie’: om zijn zin te krijgen, deelt Qatar met iedereen het bed.
Dat Moza, de extravagante echtgenote van de vorige koning en moeder van de huidige koning, achter de schermen aan de touwtjes trekt, helpt niet bepaald.
Alleen al haar naam, moza is Arabisch voor banaan, verleidt tot seksueel getinte grappen. Zo zou Moza zich graag laten opeten door iedereen die haar wil kopen. Zelfs door Israël, de paria van het Midden-Oosten, waarmee Qatar tot 2009 een innige band had.
Tactisch spel
Volgens de Franse politicoloog Karim Sader bedrijft Qatar de diplomatie van het dubbele spel: het goede spel moet het kwade indekken. Het Golfstaatje is open en gesloten tegelijk, vooruitstrevend en conservatief, vredelievend en vredebedreigend.
In zo’n tactisch spel fungeert de kunstverzameling van de koninklijke familie als een lappendeken van culturele beschaving die de aandacht moet afleiden van het pikzwarte gezicht van de ware Qatarese diplomatie: het wereldwijd steunen en financieren van het wahhabisme, ofwel de gewelddadige islam.
Ziehier de bron van de frictie tussen de reus Saudi-Arabië en de dwerg Qatar. Toen vorige zomer de Egyptische legerleiding president Mohamed Morsi afzette en westerse landen dreigden alle hulp aan het grootste Arabische land te beëindigen, zegden Saudi-Arabië en de Emiraten binnen een half uur na de eerste dreigementen uit het Witte Huis alle hulp toe die het Westen zou stopzetten.
Agressie
Ze zijn er doodsbang voor een machtige Moslimbroederschap die overal aan de macht komt, ook in de Golfregio. Alleen Qatar deelt die zorgen niet: dat land steunt de Broederschap wereldwijd en zag in het afzetten van Morsi een daad van agressie die niet onbeantwoord kon blijven.
De woede van het staatje was zo groot dat het direct zijn machtige wapen, televisiezender Al-Jazeera, inzette om moord en brand te schreeuwen over de coup in Egypte.
Toen Saudi-Arabië en de Emiraten van geen wijken wilden weten en het Egyptische leger steeds meer steun gaven, bood Qatar oppositieleden uit die Golflanden een podium om uit te halen naar de betreffende regimes.
Volksopstand
En het ondenkbare gebeurde: openlijke kritiek op Al-Jazeera over de afwezigheid van politieke vrijheden in Saudi-Arabië en de Emiraten. Ook Bahrein, waar al drie jaar een onzichtbare volksopstand woedt van de sjiitische meerderheid tegen de soennitische machthebbers, werd opeens uitgebreid geanalyseerd.
Ook werd Yusuf al-Qaradawi, de invloedrijke geestelijke van de Moslimbroederschap, ingezet om uit te halen naar de ‘ondemocratische’ machthebbers die Qatar tegenwerkten.
Saudische staatsmedia beschuldigen Qatar en zijn handlangers van het destabiliseren van de regio. De reactie van Qatar is dat het een soevereine staat is met recht op een eigen buitenlands beleid. Diplomatieke taal voor ‘jullie kunnen de boom in’.
Feest
De onrust lijkt gesust, maar dat is slechts schijn. De Saudiërs zullen de Qatarese geldingsdrang nooit tolereren, en Qatar denkt de uitverkoren natie te zijn. Kenner van de regio Christopher Davidson voorspelde in zijn boek After the Sheikhs dat de meeste Golfregimes binnen twee à vijf jaar uiteenvallen.
Wat zou dit een feest zijn voor de regionale stabiliteit en vrijheid.