Het lijkt erop dat Tel Aviv er beter voor staat dan in de periode voor de Arabische winter. Toch blijven er genoeg problemen over voor Israël.
Gezegend is het land dat vijanden heeft die elkaar bestrijden. Hoe meer die zich uitputten in onderling wapengekletter, hoe minder last je van ze hebt. Zo bezien lijkt de positie van Israël er sinds de Arabische winter niet slechter op geworden.
Zolang soennieten en sjiieten elkaar naar het leven staan, blijft er bij hen weinig energie over om Israël het leven zuur te maken.
Israël profiteerde ook van de machtsovername in Egypte door Abdul Fatah al-Sisi – toen generaal, nu president – die in juli 2013 het Israël-vijandige regime van de Moslimbroederschap, aangevoerd door Mohammed Morsi, van de troon stootte.
In tegenstelling tot Morsi heeft Al-Sisi geen clementie met de oproerkraaiers van Hamas en probeert hij de aan terreurorganisatie Islamitische Staat (IS) gelieerde groeperingen in de Sinaï eronder te houden.
Transitie
De Israëlische militaire operatie in de Gazastrook in de zomer van 2014 heeft Hamas bovendien verzwakt. Uiteindelijk zag de terreurorganisatie geen andere weg dan een wapenstilstand, mede mogelijk gemaakt door Egyptische bemiddeling.
IS schreeuwt nu van de daken dat de leden van Hamas foute moslims zijn, omdat zij hebben onderhandeld met het ‘perfide’ bewind van Al-Sisi en met Tel Aviv. IS schijnt met deze boodschap in de Gazastrook zieltjes te winnen.
Hamas worstelt ook met het probleem dat zijn ideologische bondgenoten (Turkije, Qatar, de Moslimbroederschap) en politiek-financiële vrienden (Iran, Syrië, Hezbollah) elkaar bestrijden in Syrië en Jemen.
De bondgenoten worden niet alleen verdeeld door de soennitisch-sjiitische tegenstelling, maar ook door de vraag waar het met de regio naartoe moet en wie de transitie mag gaan leiden.
Over Hamas hoeft Israël zich dus niet zo veel zorgen te maken. Hetzelfde geldt voor twee andere vijanden: president Bashar al-Assad van Syrië en terreurbeweging Hezbollah, die beide al hun energie in Syrië steken.
Iran
Er blijven nog genoeg problemen over voor Israël. De atoomdeal met Iran baart het land grote zorgen, omdat de controle op Teherans nucleaire handel en wandel mazen kent. Bovendien zijn de controles van tijdelijke aard.
Daar komt nog bij dat de door de atoomdeal vrijgekomen Iraanse tegoeden door Teheran deels zullen worden gebruikt om de steun aan Assad en Hezbollah op te voeren. Ten slotte is Israël bang dat IS niet alleen in de Sinaï en de Negev, een woestijn in het zuiden van Israël, maar ook in Gaza en de Westelijke Jordaanoever voet aan de grond krijgt.
Toch, alles overziend lijkt de stelling te verdedigen dat Tel Aviv er beter voor staat dan in de periode voor de Arabische winter. Al is de vraag of dat zo blijft. Er zijn namelijk nog meer ontwikkelingen die de veiligheid van Israël op termijn kunnen ondermijnen. Zo is het zorgwekkend dat de veiligheidsbelangen van Europa en die van Israël steeds verder uiteenlopen.
Europa kent weinig vrees voor het Iraanse kernwapen en staat te trappelen om in het land te investeren.
Bovendien worstelt Europa niet met sjiitisch, maar met soennitisch jihadisme, dat samenhangt met het strijdtoneel in Syrië en Irak. Juist omdat het zich zo druk heeft gemaakt over een Iraans kernwapen, bevindt Israël zich de facto in het soennitische kamp, dat zich eveneens tegen het kernwapen verzet.
Israël brengt daar natuurlijk tegenin dat het van geen enkel kamp deel uitmaakt, maar dat is niet de perceptie in Europa. Europa doet weinig, maar hoopt wel dat er vrede te sluiten is in Syrië en Irak, terwijl Israël juist baat heeft bij een status quo waarin zijn vijanden vooral elkaar bestrijden.
Verenigde Staten
Ook de veiligheidsbelangen van Israël en de Verenigde Staten lopen uiteen. De Amerikaanse president Barack Obama heeft de deal met Iran doorgezet, zeer tegen Israëls wil in.
Washington is door eigen schaliegas en olie niet meer zo afhankelijk van het Midden-Oosten als voorheen. Wat rest van de banden tussen Israël en de Verenigde Staten is voornamelijk ideologisch van aard, en minder ingebed in economische belangen.
De grote vraag is wat er gaat gebeuren als Syrië en Irak verder uit elkaar vallen en ook Jordanië verder destabiliseert. Zal Israël zich dan, tot genoegen van IS, laten verleiden tot militaire interventie? En zullen de Verenigde Staten en Europa dan hulp bieden?
Elsevier nummer 36, 5 september 2015