Duitse gastvrijheid leidde tot een proliferatie van hekken op de aanvoerroute. Het gevolg van al die gastvrijheid is dat de instroom onbeheersbaar is geworden, de sociale cohesie afneemt en de verzorgingsstaat onder grote druk komt te staan
Nergens zijn God en de duivel zo op elkaar aangewezen als in de politiek. Het goede baart immers soms het slechte en vice versa. Het Europa-beleid van de Duitse bondskanselier Angela Merkel is het zoveelste voorbeeld van hoe een morele politiek haar tegendeel kan baren.
Mevrouw Merkel kent de Duitse geschiedenis als geen ander. Haar vader was dominee tijdens de Koude Oorlog in Oost-Duitsland. Al in haar kindertijd leerde Merkel het communistische ‘paradijs’ van binnenuit kennen.
Zij maakte kennis met een pervers systeem dat alleen in naam gelijkheid diende, maar in werkelijkheid uitsluitend de belangen van de elite behartigde. Zij zag hoe moedige burgers in hun verlangen naar vrijheid tijdens hun vlucht ongehoorde risico’s namen.
Hervormen
Die ervaring heeft haar politiek diepgaand beïnvloed. Zo bleef zij eindeloos inpraten op de Russische leider Vladimir Poetin in de hoop dat hij zou gaan beseffen dat een internationale orde waarin macht boven recht wordt gesteld, uiteindelijk tot de ondergang leidt. Haar telefonades hadden geen enkel resultaat.
Poetin weet immers dat de Europese afkeer van oorlog zijn machtsontplooiing in de Krim geen strobreed in de weg zou leggen. Hij weet ook dat enige souplesse in Oost-Oekraïne – de hardliners daar heeft hij inmiddels vervangen of weggejaagd – hem de kans zou verschaffen om de annexatie van de Krim te bestendigen en om van de westerse economische sancties af te komen.
In het Griekse dossier bleef Merkel geloven dat Athene beter in de eurozone kon blijven. Haar minister van Financiën Wolfgang Schäuble besefte dat de Griekse politieke en economische orde zich niet snel zou laten hervormen en pleitte voor een ‘Grexit’ met ruimhartige steun.
Maar Merkel schoof zijn bezwaren terzijde en drukte het zoveelste hervormingspakket door, waarvan iedereen wist dat het weer niet zou werken. Griekenland bleef in de eurozone en tegenwoordig is de extreem-rechtse partij Gouden Dageraad populairder dan regeringspartij Syriza. Begin volgend jaar komt de kwestie-Grexit keihard terug.
Hetzelfde geldt voor het vluchtelingendossier. Grenzeloze barmhartigheid veronderstelt dat een samenleving beschikt over een onbeperkte absorptiecapaciteit. Merkel weet dat migratie op gespannen voet staat met democratie, de verzorgingsstaat en sociale cohesie. Maar toch zette zij de deuren wijd open. Haar gastvrijheid bleef niet onopgemerkt in de uitzichtloze opvangkampen in de regio. De exodus nam een aanvang.
Haar Beierse zusterpartij CSU kwam in opstand, maar het was te laat. Lokale autoriteiten worstelen met een nauwelijks beheersbare instroom waar de in allerijl ingestelde grenscontroles nauwelijks greep op hebben. Gewelddadig racisme neemt toe. De kans dat Oost-Europese landen meewerken aan een herverdeling binnen Europa is kleiner dan ooit.
Burgeroorlog
Internationale ontwikkelingen lijken bovendien de kans te verkleinen om de opvang in de eigen regio te verbeteren. Libanon staat door de grote instroom aan de vooravond van een nieuwe burgeroorlog. Jordanië destabiliseert en in Turkije is de strijd tussen premier Recep Tayyip Erdogan en de Koerdische PKK weer opgelaaid.
Tot overmaat van ramp heeft Poetin zijn steun aan het regime van de Syrische president Bashar al-Assad opgevoerd. Dat blijft echter terrein verliezen. Elke machtsverschuiving in Syrië zal de vluchtelingenstroom doen toenemen. In het gebied waar Assad probeert te overleven met behulp van scherfbommen, zitten veel burgers vast. Nu de regering greep verliest, zullen ook zij een veilig heenkomen zoeken. De exodus zal bijbelse proporties aannemen.
Merkel zit dus aan alle kanten vast. Duitse gastvrijheid leidde tot een proliferatie van hekken op de aanvoerroute. De druk op Merkel om straks het leed op de Balkan te verzachten, zal ongetwijfeld leiden tot nog meer compassie.
Het gevolg van al die gastvrijheid is dat de instroom onbeheersbaar is geworden, de sociale cohesie afneemt en de verzorgingsstaat onder grote druk komt te staan. De krant Bild, die Merkels edelmoedigheid nu toejuicht, zal straks als eerste de barmhartigheid begraven. Als je van iedereen houdt, houd je uiteindelijk van niemand. Onredelijke barmhartigheid blaast uiteindelijk duurzame gastvrijheid op.
Elsevier nummer 39, 26 september 2015