Zonder Turkije valt er weinig tegen de bootjesmigratie te doen, maar is de oplossing van de Turken wel echt de oplossing? Als het slecht uitpakt blijft het er bij dat illegale migratie wordt vervangen door legale migratie.
In de vroege ochtend van dinsdag 8 maart vertrokken de 28 regeringsleiders van de Europese Unie weer eens uit Brussel. Negen dagen later, op donderdag 17 maart, zien ze elkaar daar weer. Al sinds de migratiebeweging naar Europa in de zomer van 2015 verschoof van Zuid-Italië naar Griekenland en de aantallen spectaculair toenamen, zijn de Europese leiders in vrijwel permanent conclaaf om de stroom te stoppen, of althans ter reguleren.
Sindsdien zit de Turkse regering in de leunstoel. Al sinds september verklaart Turkije zich bereid om asielzoekers en andere landverhuizers die per boot naar Griekenland gaan, tegen te houden. Maar de Turkse regering doet dat niet voor niets.
Honderdduizenden
Ten eerste moet de Europese Unie dan honderdduizenden (als het aan Turkije ligt: een half miljoen) Syriërs uit Turkije als vluchteling opnemen. Ten tweede moet de EU voor miljarden meebetalen aan de opvang van Syriërs in Turkije. Ten derde moeten Turken in ruil visumvrij naar de EU kunnen. En ten vierde moeten de onderhandelingen over de Turkse toetreding nieuw leven worden ingeblazen.
In november was er een akkoord van de EU met Turkije, dat ook 3 miljard euro toegezegd kreeg voor ‘projecten’ voor de opvang van Syriërs in Turkije. Feitelijk gebeurde er niets noemenswaardigs. Ook na de jaarwisseling bleven ongekende aantallen asielzoekers naar de Griekse eilanden komen.
Herstart
Vervolgens probeerde de Duitse bondskanselier Angela Merkel, geholpen door de Brusselse functionarissen Jean-Claude Juncker (Europese Commissie) en Donald Tusk (Europese Raad) en de Nederlandse premier Mark Rutte een herstart van het akkoord met de Turken.
Dat liep eind februari mis, de afgelopen dagen werd een nieuwe poging gedaan en op 18 maart moet het beklonken worden. Merkel heeft extra haast, omdat er in Duitsland belangrijke deelstaatverkiezingen aankomen. Haar populariteit is tanende en die van de eurosceptische AfD groeit.
Tot verrassing van de meeste Europese leiders stelde de Turkse premier Ahmed Davutoglu nu voor dat Turkije in het vervolg álle illegaal vanuit Turkije naar Griekenland gereisde migranten zou terugnemen, op voorwaarde dat voor iedere teruggenomen Syriër er een Syriër uit Turkije legaal naar een van de EU-landen mag reizen.
Wel voerde Davutoglu de eisen op: Turken moeten al voor juli zonder visum naar de EU kunnen en in plaats van de eerder toegezegde 3 miljard euro wil Turkije nu 6 miljard – voor dit jaar en volgend jaar.
Leunstoel
Leiders als Rutte en Merkel zijn opgetogen dat, naar zij hopen, de hele bootjesmigratie vanuit Turkije naar Griekenland wordt stilgelegd. Maar de prijs is hoog. En wellicht te hoog. Turkije kan immers op elk moment, om welke reden dan ook, de sluizen naar Europa weer open zetten. En echte garanties kan zelfs een loyaal meewerkend Turkije niet bieden, want als de migrantenstroom over de Egeïsche Zee mocht opdrogen, kan die zomaar weer elders opduiken.
De Turkse regering zit al een half jaar in de leunstoel en zit daar nog steeds in. De Europese Unie daarentegen is verdeeld. Merkel wil dolgraag zaken doen met de Turken en de Syriërs die legaal uit Turkije komen over de EU verdelen. Maar andere landen hebben de problemen van Merkel niet en nemen die ook niet graag over. De komende weken moet blijken of de mêlée van verdeelde EU-landen met hard onderhandelende Turken iets oplevert.
En dan nog staat het niet vast dat de EU minder kansarme migranten binnenkrijgt als de deal met de Turken slaagt. Honderdduizenden kunnen dan immers legaal binnenkomen. En als de visumregeling voor Turken wordt opgeheven, wordt de weg vrijgemaakt voor nieuwe illegale immigratie: Turken die legaal komen en illegaal blijven.