Tijdens zijn bliksembezoek aan de Chinese leiders heeft koning Willem-Alexander wat uit te leggen. Het afblazen van de Groningse campus in Yantai betekent wederzijds gezichtsverlies.
Koning Willem-Alexander en koningin Maxima kwamen woensdag in China aan voor een officieel bliksembezoek. De Koning vertrekt donderdag alweer naar de Olympische Winterspelen in Zuid-Korea. Er is voor hem alleen tijd om in Peking premier Li Keqiang te ontmoeten en met president Xi Jinping en zijn vrouw te dineren. Maxima blijft nog een dagje langer in de Chinese hoofdstad. Zij heeft een programma dat vooral om de economische betrekkingen draait.
Aan Nederlandse zijde wordt de nadruk gelegd op hoe bijzonder het is dat de Koning in China wordt ontvangen, zo snel na het staatsbezoek in 2015. Dat zou dan weer te maken hebben met de bijzonder goede verstandhouding tussen het koninklijk paar en de Chinese president.
Lees ook dit artikel over religie in China:
Waarom de Chinezen zich massaal wenden tot het Christendom
Het zou kunnen. Doorgaans spelen persoonlijke verhoudingen een ondergeschikte rol in de internationale diplomatie. Minstens zo aannemelijk is dat China de banden warm wil houden omdat Nederland momenteel een plek in de VN-Veiligheidsraad heeft. En over de VN gesproken, met Maxima krijgt China een vooraanstaand adviseur van secretaris-generaal António Guterres over de vloer.
Koning wacht lastig gesprek na afblazen campus
Koning Willem-Alexander staat een lastig gesprek te wachten. En dan heb ik het niet over de mensenrechtensituatie in China. Dat verplichte nummer is dit keer aan minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra (VVD) overgelaten. Ik heb het over het afblazen van de campus van de Rijksuniversiteit Groningen in Yantai.
De Rijksuniversiteit Groningen en de landbouwuniversiteit van Peking zouden samen een campus bouwen voor tienduizend studenten. Groningen zou voor de inhoud zorgen, China voor het geld. Tijdens het eerder gememoreerde staatsbezoek in oktober 2015 werd met veel fanfare in bijzijn van de Nederlandse koning en de Chinese president de overeenkomst getekend voor deze wetenschappelijke samenwerking.
Kwestie betekent gezichtsverlies voor beide landen
Er moest in Nederland nog wel even een akkoord over worden bereikt. De Chinezen dachten dat het een formaliteit zou zijn. Als de Koning en de regering ervoor zijn, wat kon er dan nog misgaan? En nu mag Willem-Alexander uitleggen wat een universiteitsraad precies is en waarom Nederland niet wil samenwerken met China. De kwestie betekent gezichtsverlies voor beide landen.
Zelf weet ik niet zo goed of ik blij of teleurgesteld moet zijn dat de Groningse campus in Yantai van de baan is. Kansen bood het genoeg. Denk alleen maar aan de enorme onderzoeksbudgetten die in China momenteel worden vrijgemaakt. En laten we ook niet vergeten dat de Groningse campus tienduizenden Chinezen die het zich niet kunnen veroorloven in het buitenland te studeren, de kans bood om in eigen land een kwalitatief goede studie te volgen.
Chinese overheid bemoeit zich met inhoud onderwijs
Maar risico’s waren er onmiskenbaar ook. De Chinese overheid bemoeit zich met de inhoud van het onderwijs en biedt – zoals dat dan heet – ideologische begeleiding. Dat de Groningse campus een partijfunctionaris in het bestuur zou krijgen en een partijcomité was helemaal geen vraag: dat zou gewoon gebeuren.
Met die types kun je pech en geluk hebben. Er zijn legio verhalen van wetenschappers die geen strobreed in de weg wordt gelegd om te doceren wat ze willen. Maar het tegendeel komt wel degelijk ook voor. Toen ik enkele Nederlandse wetenschappers in China benaderde om on the record iets te vertellen over hun ervaringen met academische vrijheid in de Chinese praktijk, kreeg ik veel nul op het rekest. Te gevoelig. Pas na lang zoeken vond ik iemand bereid daarover iets te vertellen.
Campus betekende ook financiële risico’s voor Nederland
Hoewel de Chinese overheid zou betalen voor de campus, waren er wel degelijk financiële risico’s voor Nederland. Het is RUG-voorzitter van de Raad van Bestuur Sibrand Poppema niet gelukt om intern voldoende draagvlak voor de campus te realiseren.
Hoewel ik de overwegingen heel goed begrijp, was de discussie bij tijd en wijle een beetje provinciaal. Het zal wel geen toeval zijn dat een van de partijen in de universiteitsraad zich Lijst Calimero noemt. Zij zijn groot en ik ben klein en dat is niet eerlijk.
Dit betekent natuurlijk niet dat er helemaal geen academische samenwerking met China mogelijk is. Al sinds de jaren tachtig gebeurt dat. Alleen niet op de schaal van de Groningse plannen. Sommige samenwerkingen zijn mislukt, de meeste succesvol. Ik was zelf verbaasd te horen dat er meer dan 150 Nederlandse wetenschappers met Chinese collega’s onderzoek doen of in China doceren. Er gebeurt kortom van alles en het Yantai-debacle zal daaraan geen einde maken. Maar Willem-Alexander moet dit vuiltje wel zo snel mogelijk wegpoetsen.