Een controversiële buitenlandse-agenten-wet verdeelt het meest westers georiënteerde land van de Kaukasus, dat een pro-Russische regering heeft. Zes vragen en antwoorden.
1. Wat is er aan de hand in Georgië?
Georgië bevindt zich al jaren in een identiteitscrisis. Wil het toetreden tot de Europese Unie, of zoekt het toenadering tot Rusland?
Tegenstanders zien het wetsvoorstel tegen ‘buitenlandse agenten’ als een middel van de regering om toenadering tot de EU in de weg te zitten. De wet overleefde al twee van de drie benodigde stemmingen in het parlement.
2. Wat houdt deze wet tegen ‘buitenlandse agenten’ in?
Het doel van de wet, die ook wel bekendstaat als de ‘Russische wet’, is om niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) strenger te controleren. Ngo’s die meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland ontvangen, moeten zich laten registreren als ‘buitenlandse agent’.
De consequenties zijn verstrekkend. De autoriteiten verdenken ‘buitenlands agenten’ ervan de belangen van andere staten te dienen. De overheid heeft meer bevoegdheden om deze ngo’s aan te pakken, en kan overgaan tot het opleggen van boetes, liquidatie van organisaties en zelfs celstraffen.
Georgië is sinds vorig jaar kandidaat-lidstaat van de EU. Volgens tegenstanders is deze wet een manier om toetreding dwars te zitten. Voor toetreding moet een land langdurig bewijzen te voldoen aan een aantal democratische waardes, en het inperken van de persvrijheid staat hier haaks op.
De wet lijkt sprekend op een wet die in 2012 is ingevoerd in Rusland. De oppositie vreest dat ook de regering van Georgië critici de mond wil snoeren.
3. Wil Georgië Russisch of Europees zijn?
Een grote meerderheid, 85 procent, is voor verdere toenadering tot de EU. Toch lijkt het land een andere koers te varen. De grootste partij, het centrum-linkse Georgische Droom, is voorstander van de wet. En hoewel deze partij EU-toetreding steunt en de invasie van Oekraïne veroordeelt, verdedigt ze een ‘pragmatisch’ beleid ten opzichte van Rusland.
Dat pragmatische beleid is volgens velen nu doorgeslagen. De afgelopen weken waren er hevige protesten, waarbij duizenden (vooral jonge) Georgiërs het verkeer in de hoofdstad Tbilisi blokkeerden. De polities sloeg de demonstraties eerdere deze week hard neer: de politie gebruikte pepperspray, traangas en waterkanonnen tegen honderden demonstranten en pakte er 63 op.
4. Hoe denken het parlement en de regering over de wet?
Georgische Droom is met 75 van de 150 zetels veruit de grootste partij, en wordt geleid door de miljardair Bidzina Ivanisjvili (68). Hij verdiende zijn fortuin in Rusland en heeft daar nog altijd veel invloedrijke contacten.
Het zou verklaren waarom de Georgische regering pro-Russischer wordt. Een jaar geleden probeerde de regering de wet al door het parlement te loodsen, maar trok ze na protesten het voorstel in. Nu probeert Georgische Droom de wet alsnog in te voeren.
Bij de eerste stemming op 17 april kreeg die met 83 van de 150 zetels een krappe meerderheid in het parlement. Bij de tweede stemming op 1 mei kwam hier geen verandering in. De derde en laatste stemming is in juli.
Tijdens de eerste stemming werden diverse tegenstanders van de wet geschorst, omdat ze ‘Nee tegen de Russische wet!’ schreeuwden. Onafhankelijk president Salome Zoerabisjvili – geen lid van Georgische Droom – is fel tegen de wet en verklaarde deze week in een (weer verwijderd) X-bericht: ‘Georgië zal zich niet overgeven aan de re-sovjetisering.’
5. Hoelang speelt dit conflict?
Al sinds de val van de Sovjet-Unie in 1991 woedt er een territoriaal conflict, waarbij Russische troepen een deel van het land bezetten. In 2008 viel Poetin Georgië binnen en brak er een vijfdaagse oorlog uit, die geldt als de eerste Europese oorlog van de 21e eeuw. De zelfverklaarde republieken Zuid-Ossetië en Abchazië, die onder invloed staan van het Kremlin, behaalden met behulp van de Russen een overwinning en zijn sindsdien de facto afgescheiden van Georgië.
Volgens experts blijkt de EU achteraf naïef tegenover Rusland, en voerde de Unie een politiek van appeasement die inmiddels bekendstaat als ‘groen licht voor Poetin’.
6. Hoe kijkt de EU aan tegen Georgië?
Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen zei op X dat Georgië op een kruispunt staat. Ze benadrukte dat invoering van de wet de kans op EU-toetreding bedreigt.
Commissie-topambtenaar Gert Jan Koopman noemde het wetsvoorstel onaanvaardbaar. De regering heeft nog tijd om van koers te veranderen, zei Koopman. Maar anders kan Tbilisi onderhandelingen over de toetreding voorlopig vergeten, in weerwil van een langgekoesterde wens in het meest westers georiënteerde land van de Kaukasus.