Donald Trump eist al vóór zijn inauguratie als president van de Verenigde Staten een overwinning op het wereldtoneel op. Maar meer rust in het Midden-Oosten is ook met de deal tussen Hamas en Israël nog ver weg.
Als de Israëlische regering donderdagmiddag 16 januari instemt, is er een akkoord over een staakt-het-vuren in Gaza en de vrijlating van een deel van de gijzelaars. Dankzij bemiddeling van de Verenigde Staten, Egypte en Qatar kunnen beide partijen een (voorlopig) einde maken aan de oorlog, die ruim vijftien maanden geleden begon met de terreuraanslagen van Hamas in Israël op 7 oktober 2023.
De deal, waarover begin deze week een doorbraak ontstond na vier dagen onderhandelen in de Qatarese hoofdstad Doha, bestaat uit drie fases.
De eerste fase gaat zondagochtend 19 januari in. Dan worden 33 van de 98 Israëlische gijzelaars in Gaza vrijgelaten, onder wie minderjarigen, vrouwen en mannen boven de 50 jaar. In ruil komen tussen de 990 en 1.650 Palestijnse gevangenen uit Israël vrij. De humanitaire hulp naar de Gazastrook wordt ook opgevoerd, met 600 vrachtwagens per dag.
Als het staakt-het-vuren standhoudt, gaat fase twee in. Daarin wordt na zestien dagen onderhandeld over vrijlating van de overige 65 gijzelaars, de volledige Israëlische terugtrekking uit Gaza en een permanent einde aan de oorlog. Mocht er na zes weken nog geen akkoord zijn, blijft het tijdelijke staakt-het-vuren van kracht.
In de derde fase moeten de lichamen van de gijzelaars die door Hamas zijn gedood of omgekomen tijdens het oorlogsgeweld, worden teruggebracht naar Israël. Vervolgens wordt de wederopbouw van de Gazastrook in gang gezet, onder toezicht van Egypte, Qatar en de Verenigde Naties.
🔴EW’s visie: Trumps druk op Netanyahu werkt, Hamas moet weg
– Buitenlandredacteur Matthijs van Schie
Het staakt-het-vuren is bovenal een zegen voor de gijzelaars, die al vijftien maanden in mensonterende omstandigheden gevangen zitten, en de Palestijnse bevolking in Gaza die zwaar te lijden heeft onder de oorlog.
Ook Donald Trump zal een gelukkig man zijn. Zijn aanstaande regering werkte nauw samen met de scheidende regering van president Joe Biden, en heeft ervoor gezorgd dat Trump een van zijn eisen ziet ingewilligd: een akkoord vóór zijn inauguratie op zondag 20 januari.
Biden kan toch nog een succes op zijn naam schrijven aan het einde van zijn presidentschap, dat qua buitenlandbeleid uiterst moeizaam verliep. Hij kan erop wijzen dat het akkoord in grote lijnen hetzelfde is als het voorstel dat hij al in mei presenteerde.
Hoewel Biden de deal woensdag 15 januari in het Witte Huis officieel aankondigde, zijn media van links (The New York Times) tot rechts (The Wall Street Journal) het eens dat de betrokkenheid van Trumps team doorslaggevend was. En dan vooral van zijn Midden-Oostengezant Steve Witkoff, die Benjamin Netanyahu onder druk zette om ditmaal een akkoord te sluiten.
Naar verluidt moest de Israëlische premier zelfs komen opdraven op de sabbat, de joodse rustdag waarop ook politici in principe niet werken. Arabische bronnen die betrokken waren bij de gesprekken, zeggen tegen The Times of Israel dat Witkoff Netanyahu ‘meer heeft beïnvloed in één ontmoeting dan Biden in een heel jaar’.
Netanyahu doet flinke concessies door Amerikaanse druk
Netanyahu heeft door de Amerikaanse druk flinke concessies gedaan. Hij hield heel de oorlog vol dat hij die alleen zou beëindigen bij de bevrijding van álle gijzelaars en een ‘totale overwinning’ op Hamas. Maar zo’n tweederde van de ontvoerde Israëliërs zit nog steeds vast, en velen van hen zullen niet meer in leven zijn.
Onder de meer dan duizend Palestijnen gevangenen zijn veel zware misdadigers en zelfs tot levenslang veroordeelde terroristen. Voor Israëli’s zal dat moeilijk verteerbaar zijn. Zeker gezien ‘7 oktober’-architect Yahya Sinwar in 2011 vrijkwam uit een Israëlische gevangenis in ruil voor een ontvoerde Israëlische soldaat. En de beelden van de straten in Gaza vol gewapende Hamas-strijders en -aanhangers die feestvieren, wijzen er niet op dat de terreurbeweging – waarvan Israël vrijwel de gehele top uitschakelde – definitief is verslagen.
Lees hieronder verder
Hamas will regain control of Gaza even while the IDF is there, just as fast as the Taliban took over Afghanistan before the US completed the withdrawal. They are literally remerging from displacement tents, as you can see in the 1st video, with uniforms, insignia, vehicles & guns pic.twitter.com/emNmqhIJn4
— Ahmed Fouad Alkhatib (@afalkhatib) January 15, 2025
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Het is bevreemdend dat Hamas victorie kraait terwijl tijdens de oorlog tienduizenden strijders en burgers zijn gedood en een groot deel van de Gazastrook in puin ligt. De waarnemend leider van Hamas in Gaza, Khalil al-Hayya, meent dat Israël heeft gefaald omdat het niet al zijn doelen in Gaza heeft bereikt. Ook prijst hij ‘het dappere verzet’ voor de slachting van 7 oktober, die volgens hem ‘een bron is van trots voor ons volk en onze natie’.
Voor toekomst van Gazanen is verdwijnen Hamas noodzakelijk
Gezien dergelijke taal is het te hopen dat Trump de belofte die hij woensdag 15 januari deed nakomt ‘dat Gaza nooit meer een veilige haven voor terroristen wordt’.
Uitspraken van zijn voorgedragen ministers Marco Rubio (Buitenlandse Zaken) en Pete Hegseth (Defensie) tijdens hun hoorzittingen in het Amerikaanse Congres wezen daar deze week wel op. Zij zeiden in Washington respectievelijk dat ‘geen enkel land ter wereld kan bestaan naast barbaren als Hamas’, en dat Israël ‘het recht heeft om alle Hamas-leden te doden, tot de laatste aan toe’.
De vreugde over dit staakt-het-vuren is gezien het grote leed in Gaza begrijpelijk, maar ook voorbarig. Na kortstondige geweldsuitbarstingen de afgelopen jaren kwam het vaker tot een staakt-het-vuren tussen beide partijen. Telkens werden die gevechtspauzes enkele maanden later alweer geschonden, veelal door raketbeschietingen vanuit Gaza.
Mocht Hamas aan de macht blijven, is het dus wachten op nieuw geweld. Maar hervatting van de oorlog om de terreurbeweging volledig te vernietigen – voor zover dat kan – is evenmin wenselijk. Hopelijk kan Trump opnieuw een huzarenstukje verrichten door Hamas, al dan niet via druk op Iran, Turkije en Qatar, tot een vertrek te dwingen.
🔴Verdieping: toekomst tweestatenoplossing en Abraham-akkoorden
Mocht het staakt-het-vuren standhouden, dan zal steeds luider de vraag klinken wat er na de oorlog met Gaza moet gebeuren.
In een lange toespraak bij denktank Atlantic Council ontvouwde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken zijn langetermijnvisie. Hij noemde een bestuurlijke rol voor de Palestijnse Autoriteit bij een te vormen Palestijnse staat noodzakelijk. Ook kritiseerde hij Israël – dat onder Netanyahu telkens een Palestijnse staat wist te voorkomen – omdat het geen plan voor de toekomst van Gaza na de oorlog heeft geformuleerd:
Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Een Palestijnse staat op korte termijn lijkt voorlopig niet realistisch. Nog geen kwart van de Israëliërs (19 procent) en de Palestijnen (24 procent) is voorstander van een tweestatenoplossing, peilde Gallup recent.
Al ruim tien jaar vóór het ontstaan van de staat Israël in 1948 werd daarover onderhandeld. Zeker vijf uitgewerkte voorstellen sneuvelden inmiddels. Meestal vonden de Arabieren, en later de Palestijnen, het aanbod onvoldoende. Zo ook bij het laatste serieuze voorstel, het vredesplan van Trump en zijn schoonzoon Jared Kushner, in de zomer van 2019.
Abraham-akkoorden uitbreiden met Saudi-Arabië?
Trump en Kushner sloten enkele maanden later wel de Abraham-akkoorden waarmee de banden van Israël met Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten en Marokko werden versterkt.
In september 2023 leek Saudi-Arabië voornemens zich daarbij aan te sluiten, maar na 7/10 raakte dat uit zicht. Sindsdien benadrukte de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman dat hij een ‘duidelijk, onomkeerbaar pad naar een Palestijnse staat’ noodzakelijk acht voor eventuele normalisatie.
Vol optimisme schreef Trump donderdag 16 januari op zijn eigen sociale mediam Truth Social dat dit staakt-het-vuren momentum biedt om de Abraham-akkoorden uit te breiden.
Eenvoudig zal dat niet worden. Trump heeft voor zijn regering uitgesproken pro-Israëlische voordrachten gedaan. De voorgenomen ambassadeur in Israël, Mike Huckabee, noemde annexatie van de Westelijke Jordaanoever, waar hij een vakantiehuis heeft, ‘uiteraard een optie‘.
Maar als Trump zijn ambitie als vredestichter in het Midden-Oosten echt wil waarmaken, zal hij ook de Saudi’s aan zijn kant moeten krijgen. Dat vergt een indrukwekkende balanceeract.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
