De feiten: Trump naar Golfstaten voor deals, slaat Israël over ondanks vrijlating gijzelaar
Van dinsdag 13 tot en met donderdag 15 mei bezoekt Donald Trump Saudi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten. Hij ontmoet onder anderen de Saudische kroonprins Mohammed Bin Salman, naar verluidt over miljardeninvesteringen van de Saudi’s in Amerikaans militair materieel. Ook zouden beide landen willen samenwerken bij de ontwikkeling van een Saudisch kernenergieprogramma.
Dit staat op het programma voor Trump
In de Saudische hoofdstad Riyadh is dinsdag ook een groot investeringsforum waarbij Wall Street en Silicon Valley goed vertegenwoordigd zullen zijn. Volgens de BBC maken CEO’s van toonaangevende concerns als BlackRock, Palantir, Citigroup, IBM en Alphabet er hun opwachting.
Hoewel Trump vooral uit lijkt op investeringsdeals met de steenrijke Golfstaten, zal hij naar verluidt ook spreken met de nieuwe Syrische leider Ahmed Al-Sharaa. Maandag suggereerde Trump dat hij mogelijk de sancties tegen Syrië gaat opheffen, ‘omdat we ze een frisse start willen geven’.
Verrassend is dat Trump tijdens zijn trip in het Midden-Oosten niet naar Israël gaat. Bovendien zegde zijn minister van Defensie Pete Hegseth vrijdag zijn voorgenomen bezoek aan het land af.
Trump slaat Israël over
Trumps hoofdonderhandelaar Steve Witkoff ging maandag wel naar Israël, waar door bemiddeling van Amerika, Qatar en Egypte de Amerikaans-Israëlische gijzelaar Edan Alexander na 584 dagen uit Gaza terugkeerde. Hamas liet hem maandag vrij, volgens Trump als ‘daad van goede wil’.
Witkoff sprak in Tel Aviv ook met Benjamin Netanyahu, die daarna belde met Trump. De Israëlische premier maakte bekend dat dinsdag een delegatie vanuit Israël naar Qatar vertrekt om met Hamas te onderhandelen over een staakt-het-vuren en een gijzelaarsdeal. Als daarover bij Trumps vertrek uit de regio geen akkoord is bereikt, dreigt Israël het offensief tegen Hamas op te voeren en een groot deel van Gaza te bezetten.
EW's visie: Barstjes in relatie Trump-Netanyahu, druk op Qatar is nodig voor Gaza-deal
Door: Matthijs van Schie, redacteur BuitenlandGezien zijn voorliefde voor het sluiten van deals is het niet opzienbarend dat miljardeninvesteringen boven aan de agenda staan bij Trumps bezoek aan de Golfstaten. Dat is na de uitvaart van paus Franciscus zijn eerste grote bezoek aan het buitenland. De in 2020, tijdens Trumps eerste presidentschap gesloten Abraham-akkoorden met naast Israël ook Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten, zijn een bewijs dat hij graag zakendoet in deze regio.
De president beweerde eerder dit jaar dat Saudi-Arabië bereid is liefst 1 biljoen dollar in de Amerikaanse economie te investeren, maar dat lijkt een typisch Trumpiaanse overdrijving. Kroonprins Bin Salman zou volgens The New York Times wel tot zo’n 600 miljard dollar willen gaan, al betwijfelen economen ook het waarheidsgehalte van dat bedrag. Vaststaat in elk geval dat Riyadh er veel geld voor overheeft om gunstige voorwaarden te krijgen voor toegang tot de Amerikaanse defensie-industrie.
Slaat Trump Israël over vanwege barstjes in relatie met Netanyahu?
Trumps focus in het Midden-Oosten verschuift ook naar zakelijke transacties omdat onderhandelingen over een wapenstilstand in Gaza traag verlopen. In zowel Amerika als Israël meldden de afgelopen dagen talrijke media dat achter schermen barstjes ontstaan in de relatie tussen Trump en Netanyahu. Dat zou kunnen verklaren waarom de president bij dit bezoek Israël overslaat.
In het openbaar ontkennen vertegenwoordigers van beide regeringen dat de relatie gespannen is. Maar diverse recente meningsverschillen tussen Washington en Jeruzalem wijzen daar wel op.
Meningsverschillen Trump en Israël over aanpak Iran en Houthi’s
Zo lijkt Trump steeds nadrukkelijker op zoek naar een nucleaire deal met Iran, zonder volledige ontmanteling van het Iraanse atoomprogramma, wat verdacht veel lijkt op de atoomdeal die Barack Obama in 2015 sloot. Israël ziet liever een aanval op de Iraanse nucleaire faciliteiten, tenzij Trump volledige nucleaire ontmanteling afdwingt.
Ook fronsten in Israël velen de wenkbrauwen toen Trump vorige week meldde dat hij met de Houthi’s was overeengekomen dat hij de Jemenitische terreurgroep voortaan met rust laat als die niet langer Amerikaanse schepen bestookt. Israël, nog diverse keren per week doelwit van Houthi-raketten, had gehoopt en verwacht dat Washington zou eisen dat de groep álle aanvallen staakt.
Trumps onderhandelingen met Hamas veeg teken voor Israël
De vrijlating van gijzelaar Edan Alexander is voor Israël uiteraard wel een opsteker. Maar tegelijk is het voor Netanyahu een veeg teken dat Trump dit met Hamas afsprak zonder dat hij bij die onderhandelingen werd betrokken. In eigen land groeit de irritatie dat de premier al maanden geen gijzelaars meer vrij wist te krijgen. Dat Trump nu met deze eer kan strijken, is pijnlijk voor ‘Bibi’.
Vrijlating Amerikaans-Israëlische gijzelaar slimme zet Hamas om Trump te paaien
Dat Hamas de enige gijzelaar met een Amerikaans paspoort zonder voorwaarden vrijliet, is een slimme zet om Trump te paaien. De president zal na deze ‘daad van goede wil’ mogelijk concessies van Israël eisen. Zoals het definitief beëindigen van de oorlog in Gaza, waar Netanyahu vooralsnog niet aan wil zolang Hamas zich niet overgeeft of ontwapent.
Trumps irritatie over het uitblijven van een Gaza-deal is begrijpelijk. Als hij daarmee snel voortgang wil boeken, zou hij woensdag van zijn gastheer Qatar moeten eisen dat die zijn bondgenoot Hamas dwingt tot overgave of ontwapening. Hopelijk is daar naast alle miljardendeals nog tijd voor.
Wie zegt wat over Trumps Midden-Oostentrip en zijn band met Netanyahu?
Over Trumps bezoek
- ‘De president kijkt uit naar zijn historische terugkeer naar het Midden-Oosten, een plek waar extremisme is verslagen door handel en culturele uitwisseling,’ zegt Trumps perswoordvoerder Karoline Leavitt.
- ‘Trump gaat naar de Golf omdat het zijn happy place is,’ aldus Jon Alterman, directeur van het Midden-Oostenprogramma bij het Center for Strategic and International Studies in Washington. ‘Zijn gastheren zullen gul en gastvrij zijn, en sluiten graag deals. Ze zullen Trump vleien en geen kritiek op hem uiten, en zijn familieleden behandelen als vroegere en toekomstige zakenpartners.’
Over relatie Trump en Netanyahu
- Steve Witkoff, Trumps onderhandelaar in het Midden-Oosten: ‘Netanyahu en het Israëlische volk zijn een sterke bondgenoot van de Verenigde Staten en andersom ook. Ik ben bij een aantal ontmoetingen geweest tussen de president [Trump] en de premier [Netanyahu] en ze zijn goede vrienden.’
- ‘De relatie is uitstekend,’ zei Benjamin Netanyahu maandag in een poging de geruchten te ontkrachten. ‘Het is niet Trump die het zegt en evenmin ben ik het die het zegt.’
- De Israëlische krant The Jerusalem Post: ‘Israël verandert van centrale speler naar toeschouwer op een afstandje. Netanyahu heeft geen aanlokkelijk aanbod voor een Amerikaanse president die is gefocust op uitkomsten. Trump gaat voorwaarts met zijn prioriteiten, dat is voor hem wat telt.’
- ‘Trumps streven naar economische successen en zijn America First-beleid kunnen de dynamiek tussen de Verenigde Staten en Israël veranderen,’ schrijft The Wall Street Journal. ‘Trump slaat Israël over tijdens zijn reis naar het Midden-Oosten, wat in Israël tot zorgen leidt over de vraag of beide landen wel volledig hetzelfde denken over de politiek in de regio.’
Verdere verdieping: Qatar geeft Trump vliegtuig van 400 miljoen dollar cadeau, zorgen over 'omkoping'
Bron: CNN, APDe koninklijke familie van Qatar heeft Trump een Boeing 747-8 ter waarde van zo’n 400 miljoen dollar aangeboden als geschenk. De Amerikaanse president lijkt van plan dat te accepteren en zou het zelfs willen inzetten als vervanger van het verouderde presidentiële vliegtuig Air Force One. Naar eigen zeggen zou Trump ‘een stomme persoon’ zijn als hij het aanbod afsloeg.
Dat leidt tot veel kritiek, zowel bij Democraten als bij veel Republikeinse commentatoren. Zij spreken van corruptie, omkoping en buitenlandse beïnvloeding. Extra pikant is dat Trumps familiebedrijf eind april een miljardendeal sloot om een luxueus golfresort te openen in Qatar.
‘Air Force One zal iets gemeen hebben met Hamas: betaald door Qatar’
Het Democratische Congreslid Ritchie Torres is kritisch wegens de Qatarese steun voor Hamas. ‘Qatar is geen neutrale partij op het wereldtoneel,’ schreef Torres in een brief aan het Huis van Afgevaardigden. ‘Het is een wrede ironie dat Air Force One iets gemeen zal hebben met Hamas: het wordt betaald door Qatar.’
Volgens het Witte Huis worden de juridische details van het Qatarese geschenk ‘nog uitgewerkt’, maar is ‘elke donatie aan deze regering altijd in volledige overeenstemming met de wet’. CNN meldt dat de Amerikaanse geheime dienst een geschonken vliegtuig voor presidentieel gebruik door een buitenlandse overheid ziet als ‘veiligheidsnachtmerrie’.
Deal met Trump over heffingen mogelijk? Zelfs Netanyahu lukt het niet