Laten we lessen trekken uit het verleden en in heel Europa werk maken van een intelligente dienstplicht zoals de Noren, schrijft Jonathan Holslag. Deze tijden smeken om een kans voor jongeren om verschillen te doorbreken en te werken aan wat hen bindt.
Jonathan Holslag (1981) schrijft elke woensdag een blog over internationale ontwikkelingen voor ewmagazine.nl. Hij is als politicoloog verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel. Holslag schreef diverse boeken, in het bijzonder over Azië en de opkomst van China en wat dit betekent voor Europa.
‘Verantwoordelijkheidsgevoel, aanpassingsvermogen en samenwerking,’ zo vat Caroline samen wat de voorbije maanden haar hebben opgeleverd. Terwijl zij haar verhaal doet, bakt een collega voortreffelijke wafels en turen enkele anderen hoog in de toren met een enorme verrekijker over de Pasvikelva-rivier.
Nu is het zomer en glinstert de zon in het water tussen de wouden, maar in de winter daalt de temperatuur tot -40. Caroline, Aasen, Thomas en de anderen in deze afgelegen wachtpost zijn dienstplichtigen en bewijzen dat dienstplicht wél kan werken.
Onvoorziene omstandigheden en geweld
Hier, op de grens tussen Noorwegen en Rusland, is de spanning toegenomen, al sinds de Russische verovering van de Krim in 2014. Dit jaar waren er vluchtelingen, maar de soldaat-grenswachters moeten ook klaar zijn voor Russische stropers, infiltratie en contact met patrouilles. Dat is een hele verantwoordelijkheid voor jongeren van twintig jaar. Zes maanden lang worden zij intensief voorbereid om in barre omstandigheden om te gaan met onvoorziene incidenten en geweld. Erna dragen zij een wapen, krijgen zij politionele bevoegdheid en kunnen zij dus overtreders oppakken.
Meer over dit onderwerp: Het idee van de dienstplicht is terug, maar zonder plicht
Ik ben hier voor andere zaken dan een conversatie over dienstplicht, dus mijn gesprekspartners hadden er geen belang bij hun enthousiasme te veinzen of een promopraatje te houden. Eén voor één waren zij oprecht tevreden over het werk dat zij deden, hoewel ze honderden kilometers ver van de grote steden zijn gelegerd en vaak niet voor een militaire uitdaging kozen. De meesten willen na hun periode gewoon studeren of aan het werk, ergotherapeut worden, of gevangenisbewaker. Sommigen overwegen te blijven. ‘Zonder deze ervaring had ik wellicht nooit voor het leger gekozen,’ geeft Aasen toe, ‘maar het bevalt me erg goed. We zijn hier allemaal gelijk.’
‘De opleiding is hard, maar gericht op verantwoordelijkheid’
De commandant van de grenseenheid, luitenant-kolonel Michael Rozmara, schat de dienstplicht positief in. ‘De opleiding is hard, maar gericht op verantwoordelijkheid,’ legt hij uit. ‘We willen dat deze jonge mensen groeien, dat ze met de houding en vaardigheden die ze hier leren, elders aan de slag kunnen.’
In onze contreien hoor je officieren vaak zuchten dat dienstplicht een ballast is en te veel inspanning kost. Dat doet Rozmara af als gemakzucht. ‘Ik zou dit hier nooit kunnen doen zonder dienstplichtigen. We hebben ongeveer acht dienstplichtigen per beroepssoldaat. Het feit dat we elk jaar een nieuwe lichting hebben, vergt een investering, maar ze staan altijd op scherp.’ Een dienstplichtige verdient hier een derde tot de helft van een beroepssoldaat.
Noorse dienstplichtigen opereren in kleine groepjes
De Noren pakken de dienstplicht vandaag anders aan dan Nederlanders of Belgen tijdens de Koude Oorlog, toen dienstplichtigen vooral knechtjes bleken en er volgzaamheid werd gedrilld. In Noorwegen ligt de nadruk op autonomie. Dienstplichtigen opereren in kleine groepjes, soms dagenlang zonder een beroepssoldaat te zien. Ze worden ook uitgedaagd: ‘We zetten hen ertoe aan om zelf oplossingen voor te stellen en uit te werken, maar ook om extreme omstandigheden het hoofd te bieden. En dan heb ik het niet alleen over de kou in de winter.’ Het Noorse leger investeert in dienstplichtigen. Niet alleen qua opleiding. De installaties zijn modern, met ruimte voor fitness en ontspanning.
Lees ook deze column van Liesbeth Wytzes terug: Hoogste tijd om de dienstplicht weer in te stellen
Laten we lessen trekken uit het verleden en in heel Europa werk maken van een intelligente dienstplicht zoals de Noren. Deze tijden smeken om een kans voor jongeren om verschillen te doorbreken en te werken aan wat hen bindt. Dat kan in het leger, maar ook elders, in het onderwijs, in de zorg, of een combinatie van dat alles.
Het flauwe argument dat het te veel kost, gaat niet op. Dan mag je voor hetzelfde geld de hele krijgsmacht of de hele staat afschaffen. De staat moet doen wat nodig is. Dit is nodig.