En opnieuw staart Europa verstijfd in de koplampen

Ook in de oorlog tussen Israël en Hamas staat de Europese Unie buitenspel. Maar behalve afkeuring uitspreken en eindeloos debatteren over de vraag of steun aan Israël dan wel aan de Gazanen wel of niet gepast is, kan Europa best nog meer doen, schrijft Robbert de Witt.

Wellicht is het wat te veel gevraagd, om een daadkrachtig en eensgezind Europees optreden te verwachten nu er weer een oorlog uitbreekt in de nabijheid van het oude continent. Geen geopolitiek conflict immers dat zo veel verdeeldheid aan de oppervlakte brengt als het Israëlisch-Palestijnse conflict.

Duitsland, Nederland en veel EU-lidstaten uit Centraal-Europa, schieten automatisch in de ‘vierkant-achter-Israël-modus’. Zuidelijke EU-landen daarentegen voelen doorgaans meer sympathie voor de Palestijnen.

Dat leidt tot een dubbelzinnig EU-beleid: er is publiek beleden steun aan Israël, intussen is de EU ook de grootste donor van de Palestijnen in de Gazastrook.

Economische kracht van de EU wordt niet ingezet

Terwijl Commissievoorzitter Ursula von der Leyen bij haar aantreden beloofde van de EU een ‘geopolitieke speler’ te maken, verstijft Brussel steeds als het daadwerkelijk moet optreden als de wereldmacht die het pretendeert te zijn. Dan wordt ook de economische kracht niet ingezet om iets te forceren – militair gezien stelt de EU immers niets voor.

Dat was vorig jaar zo toen met name de Verenigde Staten waarschuwden dat Rusland Oekraïne zou binnenvallen. Het Europese antwoord was wel eensgezind, maar liet op zich wachten.

Het was weer wachten op de Amerikanen

Bij de recent opgelopen spanningen tussen Servië en Kosovo was het wachten op de Amerikanen. Toen Azerbeidzjan met geweld Nagorno-Karabach afpakte van Armenië, bleef het stil – ook omdat de EU in Azerbeidzjan net een ‘betrouwbare partner’ had gevonden om de gasleveranties veilig te stellen. Maar die economische relatie werd blijkbaar niet gebruikt om druk uit te oefenen op Azerbeidzjan.

Ook in de oorlog tussen Israël en Hamas staat de EU buitenspel. Maar behalve debatteren over de vraag of steun aan Israël dan wel de Gazanen nu wel of niet gepast is, kan de Europese Unie best nog meer doen. Brussel steunt Egypte ook met miljarden. Met de Verenigde Staten, dat ook hoofdsponsor is van Egypte, kan het druk uitoefenen op Caïro om vluchtelingen uit Gaza op te vangen.

Mooie woorden over Europese waarden

En Europese landen hebben nauwe banden met Qatar, dat miljarden verdient aan de verkoop van gas. Tegelijk is Qatar financier van het Hamas-bestuur in Gaza. Ook daar zou de Europese Unie een rol kunnen spelen.

Maar Europa verstijft en weet de mooie woorden over Europese waarden niet waar te maken.