Deze week buigen Europese leiders zich in de Spaanse stad Granada over nieuwe uitbreidingsplannen. Hoezeer politici vandaag ook benadrukken dat die uitbreiding geopolitieke noodzaak is – de EU is er hoegenaamd niet klaar voor en dreigt te kapseizen onder de last van nieuwe lidstaten. Dat schrijft Jonathan Holslag.
De geopolitieke imperatief is om te beginnen relatief. Het argument dat men de EU moet uitbreiden om de EU stabiliseren kan men tot in het oneindige oprekken. Elke nieuwe uitbreiding brengt andere onstabiele landen dichterbij. Het is ook niet duidelijk waarom de ene uitbreiding dwingender is dan de andere. Vanuit geopolitiek standpunt is het wellicht nuttiger om Marokko binnen te halen dan pakweg Moldavië.
De EU zelf is er niet klaar voor. Er wordt al lang gepalaverd om het stemrecht te veranderen zodat instellingen gemakkelijker beslissingen kunnen nemen of om het aantal Eurocommissarissen te verminderen. Voorlopig blijft het bij voornemens. De mechanismen om de rechtsstaat en de interne markt te handhaven, werden de voorbije jaren verschillende keren uitgedaagd en te licht bevonden.
De EU staat er vandaag ook anders voor dan tijdens de vorige grote uitbreiding in 2004. In die tijd groeide de economie in zowel de oude als de nieuwe lidstaten erg snel en was er zelfvertrouwen. De laatste jaren groeit de economie amper nog. De EU vertegenwoordigde toen 26 procent van de wereldeconomie; vandaag is dat slechts 16 procent. In belangrijke lidstaten als Frankrijk en Duitsland kant de meerderheid zich tegen verdere uitbreiding. In de hele EU is maar 53 procent van de bevolking voorstander.
Uitbreiding EU klinkt gewichtig, maar verandert weinig
Het slechtste scenario is een overhaaste uitbreiding. Het op één na slechtste scenario is een schijnuitbreiding, waarbij rondom de EU een nog onsamenhangender politieke gemeenschap wordt gebouwd. Het betreft het soort van typisch Europese oplossing die leiders toelaat gewichtig te doen op de rode loper van een zoveelste top, maar die niet zo heel veel verandert en waarop mensen enkele jaren later zullen terugblikken met de vraag: ‘Was het dat?’
Neen, het ziet er niet fraai uit. We zouden op dit moment onze invloed rondom de Unie moeten verstevigen, maar we zijn er niet toe in staat. De beste manier om met deze onbehagelijke situatie om te gaan, is eerlijkheid. Het Europese project zal nooit het vertrouwen van partners rondom kunnen winnen als Europa het vertrouwen van zijn eigen burgers binnenin verliest. Daar ligt de belangrijkste geopolitieke realiteit: een sterke invloedssfeer is onmogelijk zonder een sterke kern.