Pieter Waterdrinker ontmoet een Rus die uitlegt waarom de Russische president Vladimir Poetin, als het zo doorgaat, wint van Oekraïne.
Deze week kwam ik in Parijs een Rus tegen die ik nog kende uit Moskou. Geen vriend, maar een kennis. Geen Rus in bonus ook, met villa’s, bankrekeningen, kinderen op internationale scholen, maîtresses. Maar een Rus als in een verhaal van Boenin of Nabokov. Een ouderwetse émigré, een opposant, Poetinhater tot in zijn merg, behorend tot de intelligentsia.
Vier jaar voor het begin van de invasie in Oekraïne vertrok hij naar Frankrijk, op een werkvisum als universitair docent. Het jaar daarop werd hij reeds wegbezuinigd. Hij kreeg problemen met zijn gezondheid, maar mocht in Frankrijk blijven wonen. Hij is nog altijd Rus. Nu verdient hij zijn geld als leraar aan huis.
‘Ik geef Russisch, Engels, Duits, wiskunde, natuurkunde, geschiedenis, biologie, desnoods pianoles. Ik reken 50 euro per uur, veel hè? Maar ik kan maar 3 uur per dag werken. Door die verdomde longen van mij. Mijn klanten zijn voornamelijk rijkeluiskinderen. Veel expats ook.’
Zijn naam is Vitali. We hadden in de namiddag met elkaar afgesproken in een tentje nabij Jardin des Plantes; met de metro was hij er vanuit de buitenwijk waar hij in een flatje woont, naartoe gereisd. Alles buiten zwom in een grijze plensregen.
‘We zijn verloren’
‘Olga is weer in Rusland,’ sprak Vitali toen ik had gevraagd hoe het ging met zijn vrouw, een oud-studente van hem, een twaalf jaar jongere ravissante blondine. ‘Twee maanden geleden is ze vertrokken. Met de bus van Helsinki via Petersburg terug naar huis. Precies de grensovergang die de Finnen deze week hebben gesloten. Nog even en Finland gooit de grens met Rusland compleet dicht, let maar op. Parijs heeft ze altijd gehaat. Nu woont ze weer in Moskou bij haar moeder.’
‘Dat spijt me,’ zei ik.
‘Ze vindt het daar prachtig. De theaters, de musea, de restaurants… We zijn verloren jongen, we zijn verloren!’ zei mijn oude kennis toen. ‘Hoelang ben jij al weg uit Rusland?’ Ik vertelde het hem, anderhalf jaar. ‘O, maar bij jou is het anders, jij bent uiteindelijk hier in het Westen opgegroeid. Daarom zie jij bepaalde dingen misschien niet zo helder als ik.’
‘Poetin gaat winnen in Oekraïne’
‘Zoals?’ Ik nam een slok van mijn espresso.
‘Zoals? Zoals dat die tandvleeszweer van een Poetin die verdomde oorlog in Oekraïne gaat winnen!’ Vitali keek even om zich heen, alsof iemand, alhoewel hij Russisch sprak, hem misschien kon verstaan. ‘Van de Fransen heb ik militair gezien eerlijk gezegd nooit een hoge pet op gehad. Maar het lijkt wel of jullie hier in Europa Churchill compleet zijn vergeten.’
‘Wat bedoel je precies?’
‘Dat je uiteindelijk zelf moet vechten! Met manschappen, met wapens… Als je een klap voor je bek krijgt – en Europa heeft een klap voor zijn bek gekregen – dan moet je zelf een klap teruggeven. Dan huur je daarvoor niet iemand in. Oekraïne is nu het huurlingenleger dat de welvaart en de vrede hier moet beschermen. Zoals de Franse bourgeoisie, in Nederland zal het niet anders zijn, haar huis laat schoonmaken door migranten. Zal ik jou eens wat vertellen?’ Opnieuw keek mijn oude kennis schichtig om zich heen. ‘Ik kom hier in Parijs elke week Russen tegen. Geen émigrés zoals ik, maar Russen die even zijn overgekomen met het vliegtuig, via de Emiraten of Istanbul. Ze lachen zich kapot. Terwijl ze hier met hun wijven shoppen, lachen ze zich kapot. Ze zijn zeker van de zege van Rusland! En waarom? Omdat ze weten wat jij en ik weten: dat het Westen uiteindelijk niets gaat doen.’
Westen steunde Oekraïne te weinig en te laat
Maar de Verenigde Staten, Frankrijk, Duitsland, Nederland en andere landen hadden Kyiv toch vanaf het begin gesteund? Met wapens, tanks, munitie, HIMARS, binnenkort met F16’s?
‘Te weinig en steeds weer te laat,’ sprak Vitali weer. ‘Waar blijven de langeafstandsraketten? Ik moet hier op eieren lopen. Er struint in Parijs een vijfde colonne rond van Hamas-aanhangers, dat hebben we de laatste weken wel gezien. Zo zijn er ook Russische émigrés die het, net als die Hamas-lui, allemaal prachtig vinden dat Europa naar de knoppen gaat. Dat Europa, dat hen heeft opgevangen en kansen biedt, het op termijn in Oekraïne gaat afleggen tegen Poetin.’
Toen ik begon over de miljarden euro’s extra steun die de Verenigde Staten en Europese landen aan Kyiv hebben toegezegd, dat het Oekraïense leger de Russische oorlogsbodems met hun aanvallen toch maar mooi van de Krim hadden verdreven, dat de strijd aan de fronten doorging, klonk er een schaterlach.
Situatie Oekraïne hopeloos
‘Hoelang heb je in Rusland gewoond?’ zei Vitali toen. ‘Je weet toch hoe ze daar over mensenlevens denken? Een mens is daar een vlieg. Hij was een vlieg onder Stalin, is dat nu onder Poetin weer. Ik volg alles, ik volg al bijna twee jaar letterlijk alles… De oorlogsproductie die nu in Rusland op volle toeren draait, is vergeleken bij die in Europa een lachertje. De miljoen granaten die we Kyiv hebben beloofd te leveren, komen er niet. Zelensky moet voor de buitenwereld en voor zijn eigen volk de moed erin houden, maar weet je wat die moed is? Een masker! Zelfs de Oekraïense opperbevelhebber Valery Zaloezjnyj heeft onlangs toegegeven dat alles eigenlijk hopeloos is.’
Zaloezjnyj had de situatie aan het front inderdaad vergeleken met die van de Eerste Wereldoorlog: een patstelling, mede veroorzaakt door westerse oorlogsmoeheid. Maar zou dat werkelijk een ophanden zijnd staakt-het-vuren betekenen? Met het opgeven van Kyiv van grote delen van de Donbas en de Krim?
‘Poetin ziet NAVO als papieren tijger’
‘Dan heb je het over het meest optimistische scenario!’ zei mijn oude kennis weer. ‘Het gaat Poetin al lang niet meer alleen om de Donbas en de Krim. Weet je wat ik hoor? Hier in Parijs en ook uit Rusland? Dat Poetin de smaak te pakken heeft. Hij heeft de tijd. Mensenvliegen genoeg! Wil jij nog koffie?’
‘Nee, dank je.’
‘Er is voor Oekraïne maar één hoop,’ ging Vitali verder, driftig op zijn horloge kijkend. ‘Dat het land, of dat wat ervan over is, de uiteindelijke rompstaat, lid wordt van de NAVO. Maar het gaat Poetin al lang niet meer alleen om Oekraïne. De NAVO ziet hij als een papieren tijger. Hij weet dat Churchill hier vergeten is. Dat geen West-Europeaan, als het erop aankomt, vechten wil. Niet eens voor hun eigen land! Daarom volg ik ook alles wat er nu gebeurt aan de Finse grens. Het is prikken, testen, treiteren. Jij bent geen correspondent meer hé? Wees blij dat je niet meer over deze puinzooi hoeft te schrijven. Dat je je kan richten op je romans. Ik heb er pas één van je gelezen, in het Engels, mooi!’ Weer wierp Vitali haastig een blik op zijn horloge. ‘Kom, laten we hier weggaan. Wat een pestweer nog steeds. Zullen we een taxi nemen? Ik heb genoeg van die espresso, ik ben toe aan iets sterkers. Ik weet een geweldig etablissement nabij Montparnasse, ik trakteer!’
Maar dat laatste liet ik natuurlijk niet gebeuren.