De oorlog in Gaza is meer dan een Israëlische poging Hamas te verslaan. De inzet is ook terugdringing van Irans machtsbereik, dat tot op grote hoogte ook het Russische machtsbereik is. Een belang van het hele Westen, schrijft Paul Brill in een ingezonden opinie.
Het Midden-Oosten vertoont vaak de aanblik van een prent van Escher. Je meent een duidelijk patroon te zien, je wendt je blik even af, je kijkt weer en dan kantelt het beeld ineens. Lichte verwarring maakt zich van je meester.
Dit is zeker ook het geval na de Iraanse luchtaanval op Israël van vorig weekeinde.
Er is in eerste instantie veel te zeggen voor de opvatting dat Teheran zich vooral wilde doen gelden en niet de bedoeling had om grote schade aan te richten. De operatie was welbewust ontdaan van het verrassingselement. Al snel werd meegedeeld dat ze ten einde was.
Zo bezien is er alle reden om de redenering van de Amerikaanse president Joe Biden te volgen: Israël heeft hier strategische winst geboekt.
Het geavanceerde luchtafweersysteem demonstreerde zijn grote waarde. De operationele hulp van niet alleen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, maar ook van Frankrijk, Jordanië en vermoedelijk zelfs Saudi-Arabië toonde aan dat Israël nog altijd kan rekenen op substantiële rugdekking als het erop aankomt. Ook nu het land is verwikkeld in een oorlog waarvoor het alom veel kritiek oogst.
Deze winst kan het best worden verzilverd door af te zien van een vergeldingsactie, en door voort te bouwen aan de alliantie met Arabische landen die evenzeer gekant zijn tegen de Iraanse heerszucht in de regio. Daarmee is Israëls veiligheid op langere termijn het meest gebaat.
Maar sla de ogen even neer, kijk opnieuw en je ziet een ander plaatje. De Iraanse aanval kwam weliswaar niet als een donderslag bij heldere hemel, maar was bepaald geen futiliteit.
Arsenaal van 100.000 raketten
Meer dan driehonderd projectielen werden op Israël afgevuurd – niet alleen langzame drones, maar ook beweeglijke kruisraketten en supersnelle ballistische raketten. Het was een grootscheepse beschieting, waarbij enkele projectielen zeer wel door het afweersysteem hadden kunnen komen en dood en verderf hadden kunnen zaaien.
In elk geval kon Teheran er niet op vertrouwen dat Israël de verdediging volledig gesloten zou weten te houden, en dat de hele operatie beperkt zou blijven tot een ‘symbolische’ demonstratie van kracht. Het Witte Huis ontkende trouwens ten stelligste dat het vanuit Teheran vooraf signalen ontving over aard en omvang van de aanval.
Bovendien is Israël zich er terdege van bewust dat in Zuid-Libanon een arsenaal van meer dan 100.000 raketten ligt opgeslagen, waarvan een veel grotere en acutere dreiging uitgaat dan drones die vanuit Iran of Irak de lucht in worden geschoten.
Puur de aanwezigheid van dat vernietigingspotentieel, beheerd door het Hezbollah-filiaal van het regime in Teheran, geeft aan elke Iraanse actie tegen Israël een omineuze lading.
En laten we wel wezen: deze actie is de eerste rechtstreekse aanval van een andere staat op Israëlisch grondgebied sinds Saddam Hussein in 1991 het land bestookte met een serie raketten.
Tegen die achtergrond valt dit Iraanse militaire optreden niet anders te zien dan als een escalatie van betekenis. Waarbij zoals altijd de vraag zich opdringt: kan Israël dit onbeantwoord laten, in een regio waar een geharnaste tegenstander het uitblijven van een krachtige reactie al snel opvat als een teken van zwakte en als een aanmoediging om er nog een schepje bovenop te doen?
Vergeet ook niet: voor het Iraanse regime is de uitroeiing van het zionisme en de Joodse staat een heilige opdracht. Alleen al daarom is Iran een veel geduchtere vijand dan de Arabische staten waarmee Israël in het verleden slag heeft geleverd.
Machtsbereik Teheran is ook dat van Moskou
Knipper nu nog eens met de ogen en er doemt een derde perspectief op, eentje met een mondiale vertakking.
Het Iran van de ayatollahs is meer dan een regionale stokebrand. Het is een zeer actieve schakelspeler in het team van de autocratische mogendheden die over een brede linie oprukken en de kracht van de vrije wereld proberen te breken. Waar Teheran aanvankelijk was aangewezen op hulp uit Noord-Korea om zijn rakettechnologie op te stuwen, is het nu zelf een gewaardeerde leverancier van drones voor de Russische oorlogsmachine in Oekraïne.
Vanuit dit perspectief gezien, is de oorlog in Gaza meer dan een Israëlische poging om met Hamas af te rekenen. De inzet is evenzeer terugdringing van het Iraanse machtsbereik, dat door de nauwe relatie tussen Teheran en Moskou tot op grote hoogte ook het Russische machtsbereik is geworden. Geopolitiek gesproken is dat in wezen een belang van het hele Westen.
‘He is óúr son of a bitch’
Daarmee is uiteraard niet gezegd dat het humanitaire drama van de Palestijnse bevolking in Gaza kan worden weggeschoven als jammerlijke, maar welhaast onvermijdelijke nevenschade van het Israëlische optreden.
Het doel heiligt niet alle middelen, en de Israëlische oorlogsleiding valt te verwijten dat ze lijkt te opereren zonder exitstrategie of helder idee over een politieke follow-up. Een extra storende factor is dat voor premier Benjamin Netanyahu de oorlog ook een middel is om zijn politieke lijf te redden.
Maar het conflict staat nu eenmaal niet op zichzelf. Het maakt deel uit van de wereldwijde botsing tussen de vrije democratische wereld en haar vijanden. Hoezeer het ook wenselijk zou zijn dat Israël een prudentere regeringsleider krijgt en de zeloten van het politieke toneel verdwijnen, het land behoort bij die vrije democratische wereld.
Hier is van toepassing wat de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt eens zou hebben gezegd over een onfrisse ambtgenoot in Midden-Amerika: ‘He may be a son of a bitch, but he is óúr son of a bitch.’
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
