Hoe het ook afloopt, de Oekraïense opmars in Koersk is voor het Kremlin een enorme vernedering. De elite doet alsof er niks aan de hand is, maar de chaos herinnert aan Jevgeni Prigozjins mars op Moskou van vorig jaar.
Augustus is in de jongste geschiedenis van Rusland traditioneel de maand van de catastrofes. Staat het land voor 1 september, als miljoenen Russische kinderen – ook traditioneel – weer naar school gaan, nieuwe rampen te wachten?
Het is jammer dat ik niet meer in Moskou woon, want daar kwam ik in het Gorky Park regelmatig een stokoude Siberische vrouw tegen die me, volkomen uit zichzelf, de toekomst van haar land voorspelde. ‘Ik zie duisternis, ik zie zwart. Nee, de stralen van de zon zie ik voorlopig niet!’
In augustus 1991 probeerden arglistige Sovjetfossielen met een mislukte coup tegen Michail Gorbatsjov te voorkomen wat even later onafwendbaar bleek: het einde van de Sovjet-Unie. Bij de vrije val van de roebel in augustus 1998 kreeg het land een economische opdoffer en zagen miljoenen Russen van de ene op de andere dag hun spaargeld vrijwel verdampen.
In augustus 2000 was de wereld voor het eerst getuige van het schier onbewogen KGB-smoel van de kersverse leider Vladimir Poetin, toen de 118-koppige bemanning van de atoomonderzeeër Koersk verging op de bodem van de Barentszzee. Acht jaar later vochten Rusland en Georgië in augustus een vijfdaagse oorlog uit. De eerste oorlog tussen staten op het Europese continent in deze eeuw.
Eindeloze lijst met Russische rampen in augustus
De lijst is verre van compleet. En nu – augustus 2024 – is er opnieuw Koersk. Niet de nucleaire onderzeeboot, maar de gelijknamige oblast (provincie) in het zuiden van Rusland, die het Oekraïense leger deze maand als een dief in de nacht binnentrok en het sindsdien deels bezet houdt.
De datum 6 augustus 2024 gaat zonder meer de geschiedenisboeken in. Al was het maar omdat op die dag voor het eerst sinds 22 juni 1941 – toen Hitler begon met operatie Barbarossa, zijn inval in de Sovjet-Unie – een buitenlandse mogendheid Ruslands buitengrens schond.
Het Oekraïense leger overrompelde met tanks, drones en pantservoertuigen de oblasti Koersk en daarna Belgorod. Tienduizenden burgers sloegen op de vlucht. De organisatorische puinhoop bleek weer compleet in Rusland. De blauw-gele Oekraïense vlag werd op overheidsgebouwen gehesen, Russische dienstplichtigen werden gedood of krijgsgevangen gemaakt.
Jongens vaak nog. Zonder enige militaire ervaring. Hele bosjes gaven zich met hun handen in de lucht over. De verstandigen. Lafhartige verraders, volgens het Kremlin.
Lees verder onder de tweet
⚡️The moment of surrender of soldiers of the 🇷🇺Russian Armed Forces in the Kursk region. About 50 people pic.twitter.com/oFYhPKgTRJ
— 🪖MilitaryNewsUA🇺🇦 (@front_ukrainian) August 8, 2024
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Wat wil Zelensky met Koersk?
Het beeld lijkt overzichtelijk: na ruim tweeënhalf jaar oorlog krijgen de Russen eindelijk een koekje van eigen deeg. ‘De goeden’ rekenen af met ‘de slechten’ op hun eigen grondgebied. Poetin wordt genadeloos vernederd. Ook al zou Oekraïne vandaag nog de aftocht blazen, de psychologische slag die Kyiv het Kremlin heeft toegebracht blijft immens.
Maar terugtrekken is niet het plan van Kyiv. President Volodymyr Zelensky heeft gezegd uit te zijn op het creëren van een bufferzone tegen de Russische agressor. ‘We willen in Koersk zoveel mogelijk oorlogspotentieel van Rusland vernietigen.’
De vuige taal die Poetin, de voormalige straatvechter, tegen de muren en het vergulde meubilair in het Kremlin heeft uitgebracht, laat zich raden. IJlings stuurde hij zijn oude lijfwacht Aleksej Djoemin naar het gebied om de crisis te bezweren. Met in zijn kielzog extra dienstplichtigen, haastig bijeengegraaid in Kaliningrad aan de Oostzee en het Finse grensgebied.
Net als de mars op Moskou vorig jaar juni van zijn vroegere huiskok en privébeul Jevgeni Prigozjin is de Oekraïense invasie in Rusland voor Poetin natuurlijk een blamage. Al bagatelliseren de Russische staatsmedia de ernst alom. Poetin rept zelf voortdurend eufemistisch van ‘gebeurtenissen’.
Hoe worden Oekraïners ontvangen in Koersk?
Het beeld lijkt overzichtelijk, de werkelijkheid is verre van dat. De honden woelen onder het tapijt. Zowel in Rusland als in Oekraïne heerst chaos. Toen Prigozjin vorig jaar de Zuid-Russische stad Rostov-aan-de-Don binnentrok, was de steun voor hem verrassend groot. Totdat de mars van Prigozjin naar Moskou sneefde, hield de elite in datzelfde Moskou zich angstvallig stil.
Iets soortgelijks zien we nu weer. In de oblast Koersk zijn veel inwoners multi-etnisch: ze spreken vaak een mengvorm van Russisch en Oekraïens. Hoeveel van hen zien de Oekraïense troepen heimelijk als bevrijders? Zoals veel Oekraïners destijds Hitlers soldaten zagen als bevrijders van Stalin?
In Moskou gonzen intussen de complottheorieën. Hoge militairen zouden Poetin bewust erin hebben geluisd, omdat hij begonnen is aan zuiveringen in hun gelederen. Ook zou een duistere figuur genaamd Georgi Zakrevski een rol spelen. Hij is uiterlijk, met zijn kale schedel, maar ook als aanvoerder van de paramilitaire groepering Paladin PMC een kloon van Prigozjin.
En zeker ook qua taal. ‘Ons land staat op de rand van een catastrofe! Het volk is stervende, verarmd, drinkt zichzelf dood – en niemand kan het wat schelen!’ fulmineerde hij onlangs in een video die door veel Russische militairen is gezien en waarin hij oproept tot een coup tegen Poetin.
Zou oorlog ook ons weer kunnen overkomen?
Dat ook deze augustusmaand een nieuwe ramp, of misschien wel een serie nieuwe rampen baart, is zeker. Er kan een flukse aftocht komen van het Oekraïense leger uit Koersk. Maar voor hetzelfde geld slaagt Kyiv erin Moskou verder te vernederen en de kerncentrale in de oblast in te nemen. Tegelijkertijd zijn de Russen in de Donbas aan de winnende hand. De evacuatie en de val van de strategisch belangrijke plaats Pokrovsk met 53.000 inwoners lijkt nabij.
Nog altijd wendt de elite in Moskou het hoofd af. Uit desinteresse. Uit cynisme. Of ze speelt de vermoorde onschuld. Een beetje alsof bij het Drielandenpunt die vermaledijde Belgen delen van Limburg innemen, mensen bij bosjes sneuvelen, maar de discussies aan de Amsterdamse grachten over slavernij, over gelijkheid, over dat nieuwe leuke eettentje nabij het Spui, alsook over de tegenvallende kijkcijfers van Zomergasten gewoon doorgaan.
Zou oorlog ook ons weer kunnen overkomen? Een idiote gedachte. Maar idiotie is voedsel voor de duivel. Voor oorlog.