De verkiezing van Zohran Mamdani tot burgemeester van New York verraste het Amerikaanse politieke establishment. Maar achter die overwinning schuilt een dieper, structureel probleem dat ook Nederland zou moeten verontrusten, schrijft Zihni Özdil.
In de gevestigde Amerikaanse media gaat het nog steeds over de overwinning van Zohran Mamdani. Hoe is het mogelijk dat een jonge vent, van islamitische komaf, zonder enige bestuurlijke ervaring, uit het niets tot burgemeester van New York is verkozen? En dan ook nog eens zonder grote sponsors die geld in zijn campagne staken.
Allerlei verklaringen komen aan bod: Mamdani beloofde alleen maar gratis bier en mensen zijn daar in getrapt! Mamdani bereikte jongeren op social media! Als de derde kandidaat (Curtis Sliwa) niet had meegedaan, dan had Andrew Cuomo gewonnen. Enzovoorts, enzovoorts.
Maar de belangrijkste verklaring mis ik vooralsnog. Die verklaring is overigens ook relevant voor Nederland. Laat me het uitleggen met een quizvraag: in welke rijke, westerse landen worden jongeren gedwongen om af te studeren met hoge studieschulden?
Doe eens een wilde gok, als u wil.
Jongeren met studieschulden in Amerika, Engeland en Nederland
Het antwoord: Amerika, Engeland en Nederland zitten aan de top. Niet alleen omdat ze een leenstelsel hebben in het onderwijs. Maar ook omdat ze hoge collegegelden vragen.
Daar komt ook nog bovenop dat in dat soort landen de schuldenberg per student jaar in jaar stijgt. Nou kun je voor of tegen een leenstelsel zijn. Daar wil ik het in deze column niet over hebben. Mijn standpunt daarover zal u vast niet verbazen.
Waar ik het wel over wil hebben, is dat de politici die in die landen ooit een leenstelsel invoerden, nooit hebben nagedacht over de langetermijngevolgen (Nederland is trouwens het enige land in de wereld waar een groene partij en een sociaal-democratische partij dat hebben gedaan).
Waarom de overwinning van Zohran Mamdani in New York geen toeval is
Bijvoorbeeld, wat gebeurt er als je generatie na generatie de jongeren in je land dwingt om aan hun leven te beginnen met een enorme schuldenberg op hun schouders? Wat voor economische, psychologische, culturele en politieke effecten zullen er vroeg of laat ontstaan?
De winst van Mamdani is, als je daar goed over nadenkt, niet verrassend.
Uit allerlei statistieken blijkt dat vooral in die landen jongeren steeds hopelozer worden over de toekomst. Vrij logisch. Je bent 21 of 22 jaar. Je bent net afgestudeerd. Vaste banen zijn er nauwelijks meer.
Maar je moet tienduizenden euro’s of dollars studieschuld aflossen. Je zou bijna gek zijn als je dan niet pessimistisch wordt. En net als een sneeuwbal wordt dit proces steeds groter. Jaar in jaar uit.
Hoe Mamdani’s winst in New York de fundamenten van het kapitalisme aantast
Laten we nu even uitzoomen. Als we allemaal weten dat een liberale, kapitalistische democratie alleen maar kan bestaan zolang de bevolking daar een eigenbelang in ziet; en als we allemaal weten dat vooral de mensen met een opleiding daar de ruggengraat van zijn, dan had je van mijlenver kunnen aanvoelen dat de invoering van een leenstelsel het beste instrument is om die kapitalistische democratie te vernietigen.
Je kunt het zelfs in een grafiek zetten. Hoe hoger de schuldenlast van jongeren stijgt, hoe harder hun liefde voor het kapitalisme daalt.
Van Mamdani-paniek tot systeemcrisis: wat er gebeurt als jongeren afhaken
Vroeg of laat zit je dan met een significante bevolking die naar de politieke extremen gaat. Omdat ze simpelweg geen enkel belang c.q. aandeel meer hebben in het huidige systeem.
Daarom heb ik bijna leedvermaak als ik de Mamdani-paniek zie in Amerika. Van CNN tot Fox News zijn ze bang geworden.
Wat Nederland van New York kan leren: gratis onderwijs redt de democratie
Maar ik houd teveel van democratie en van gezond kapitalisme om dat leedvermaak te omarmen.
En ik houd ook van Nederland. Daarom kan ik het niet genoeg benadrukken.
Maak, net als in andere beschaafde Europese landen, onderwijs nagenoeg gratis. En nu niet meteen in een ‘wat mot dat dan kosten’-reflex schieten.
Want de winst die dat oplevert, is niet eens in een getal te vatten: het is de redding van onze liberale, kapitalistische democratie.