Hoewel Nederland net als andere landen in Noord-Europa een stevige drinkcultuur heeft, wordt er de afgelopen jaren steeds minder alcohol gedronken. Een trend die je in heel Europa ziet. De Zweed Marten Andersson sprong daarop in en wil met club Sober verandering brengen in de hoge alcoholconsumptie in het uitgaansleven.
Stockholm, vrijdagmiddag. De salarissen van de meeste werknemers zijn gestort. Lönehelg, ofwel salarisweekeinde, is een bekend fenomeen in Zweden. De trendy bars en restaurantjes in het zakelijke district Östermalm puilen uit. Ook in de uitgaanswijk Norrmalm stromen de terrassen vol, en in Södermalm treffen hipsters elkaar op straat en in de kroegjes. Het net gestorte salaris gaat vooral op aan drank. De relatief hoge prijs voor alcohol weerhoudt weinigen ervan om het op een zuipen te zetten. Ook Monica (38) is op stap, maar in tegenstelling tot veel anderen drinkt zij geen druppel. ‘Ik ben een aantal jaar geleden met alcohol gestopt. Het liep uit de hand.’ Ze staat met haar vriendin Juliette (35) op de rode loper voor de premièreavond van club Sober. Dit is de eerste club in Zweden waar vanachter de bar geen alcoholische drank te verkrijgen is. Vier geavanceerde machines meten met een speciale infraroodtechniek het alcoholpromillage van de bezoekers aan de voordeur. Ook Monica moet blazen. ‘Ik heb niets op, maar ben toch een beetje zenuwachtig voor de test,’ zegt ze. Opgelucht kijkt ze naar het scherm als ze een grote duim ziet verschijnen.
Binnen loopt clubeigenaar Marten Andersson (40) een beetje nerveus rond. Hij rommelt wat aan een videoprojector die het zojuist heeft begeven. Wanneer hij het ding aan de praat krijgt, verschijnt achter de draaitafel een enorme jungle op een beeldscherm. Aan de muren hangen bladeren en takken, lichtspotjes kleuren de ruimte groen. ‘Dit is de Moeder Aardezaal,’ legt hij uit. ‘Deze zaal staat symbool voor nuchter zijn. Wie niet drinkt, gaat veel meer uit van zijn eigen kracht, is in controle over zichzelf. Je denkt natuurlijk “zweverig gezwam” maar dat is het dus juist niet.’
Club zonder alcohol
De ‘Moeder Aardezaal’ doet wellicht anders vermoeden, maar Andersson is niet bepaald het type ‘ABBA-hippie’ dat op vrijdagmiddag in een theehuis aan het tarwegrassap met chia-zaden gaat. Alcohol en drugs domineerden de afgelopen twintig jaar het leven van de cabaretier en tv-presentator. Zeven maanden geleden gooide hij het roer om.
‘Ik werd veertig en begon na te denken over het leven. Ik schrok dat ik me van veel avonden helemaal niets kon herinneren. Na het stappen voelde ik me lichamelijk en geestelijk vaak drie dagen waardeloos. Was dit het leven dat ik wilde? Je hebt er maar één hè.’
Hij besloot zestig dagen lang geen alcohol of drugs te nemen. Wel ging hij als vrijgezel door met uitgaan. Het resultaat was verbluffend. ‘Ik kreeg complete controle over de avonden, voerde geen oppervlakkige gesprekken meer, ontmoette interessante mensen, en het mooie was dat ik mij de volgende dag echt alles kon herinneren, inclusief de inhoud van de gesprekken. Dat gaf een enorme kick.’
Er waren ook nadelen. Andersson merkte dat veel van zijn vrienden die niet wilden drinken, ook niet uitgingen. ‘Drinken staat in onze wereld gelijk aan lol. Niet-drinken is synoniem voor saai.’ Bovendien stoorde Andersson zich aan het uitgaanspubliek. ‘In Zweden worden mensen helemaal “loco” in bars en clubs. Ze zuipen zich klem, gaan duwen, schreeuwen, rollen over de vloer. Het is net een dierentuin. Voor wie gewoon een leuke avond wil hebben, is dat erg irritant.’
Aangezien een alcoholvrije club nog niet bestond, besloot Andersson het zelf te doen. Hij regelde een locatie en nam contact op met leveranciers van alcoholvrije drankjes. ‘Als je niet drinkt tijdens het uitgaan, word je behandeld als een derderangsburger. Je wordt met een Cola Light in een hoekje van de bar gezet. Ja, dan ben je het snel zat.’
In club Sober kunnen bezoekers kiezen uit verschillende soorten bieren, wijnen, alcoholvrije cocktails en zelfs bubbelwijn 0.0. Ook is er een koffiebar. Tot zijn eigen grote verbazing waren alle 850 kaarten voor de openingsavond in rap tempo uitverkocht.
Zodra de eerste ‘sobere’ clubbers binnen zijn, storten zij zich op de dansvloer. Uitbundig dansen zij in het rond. Nippend aan een aardbeien-smoothie slaan de leraressen Helena (33) en Isabella (37) het tafereel gaande bij de bar. ‘Je hebt geen alcohol nodig om een leuke avond te hebben,’ zegt Isabella. Zelf drinkt ze al vijf jaar niet meer, ook bij haar werd het te gek. Helena drinkt nog wel, maar niet meer dan één of twee glaasjes.
De 24-jarige yoga-instructeur Emma is een van de jongere bezoekers van de club. ‘Het is tof dat uitgaan zonder alcohol uit het yogawereldje wordt gehaald. Dit soort dingen is vaker geprobeerd, maar het bleef altijd hangen in een klein subcultuurtje. Hier staan 850 mensen te dansen op muziek van bekende dj’s.’
Philippe (26) is iets minder enthousiast. ‘Het is een goed concept, maar van mij had het publiek wel iets jonger gekund. Ik kom terug als er meer leeftijdsgenoten komen. Voorlopig ga ik morgen lekker een biertje drinken met mijn vrienden.’ Clubeigenaar Andersson geeft toe dat de leeftijd wat hoog is. De meeste jongeren staan even verderop gewoon te zuipen in de kroeg. ‘Maar dit is slechts het begin. Er moet een mentaliteitsverandering komen. Ik wil laten zien dat het cool is om een eigen keuze te maken. Dat je niet sneu bent, maar juist stoer als je de drank een avondje laat staan. Zoiets heeft wel tijd nodig.’
Tegendraads effect
‘Dat we dit soort initiatieven uitgerekend in een land als Zweden zien, is veelzeggend,’ zegt Peer Swinkels (39), telg uit de Nederlandse Bavaria-familie en directeur bij de bierbrouwer. ‘In Zweden zie je hoe stringent alcoholbeleid van de overheid een tegendraads effect heeft. Alcohol-misbruik is daar een groot maatschappelijk probleem. Het is bijzonder om te zien dat deze mensen een andere keuze maken.’
Club Sober past volgens Swinkels goed in de gezondheidstrend in Europa. ‘Alcoholvrij bier is het ultieme product in deze gezondheidstrend. Het is een natuurlijk product zonder chemische toevoegingen en suikers dat bovendien heel weinig calorieën bevat. Het bevat zelfs meer voedingsstoffen dan water. Daarnaast smaakt het ook beter.’
Hoewel Nederland net als andere landen in Noord-Europa een stevige drinkcultuur heeft, wordt er de afgelopen jaren steeds minder alcohol gedronken. Uit cijfers van de Nederlandse brouwers blijkt dat een Nederlander in de jaren negentig ongeveer 8 liter pure alcohol per jaar tot zich nam door bier, wijn of sterke drank te drinken. Tegenwoordig is dat iets meer dan 7 liter. Bier en sterke drank worden steeds minder populair. Daartegenover staat de opkomst van wijn, speciaalbier en alcoholvrij bier. De afzet van alcoholvrij en alcoholarm bier steeg in 2013 in Nederland met 13,6 procent. Van de bierdrinkers nuttigt 40 procent weleens een alcoholvrij biertje.
‘Geen alcohol drinken is tegenwoordig een positieve keuze,’ zegt Swinkels. ‘Begin jaren negentig hadden we een alcoholvrije hype in Nederland. Je nam een alcoholvrij biertje als je moest rijden, of wanneer je zwanger was. Het was dus meer een keuze uit noodzaak. Nu pak je een alcoholvrij biertje omdat het lekker en gezond is. Dat is een positieve keuze.’
Uit onderzoek van de Stichting Verantwoord Alcoholgebruik blijkt dat ‘nog moeten rijden’ nog altijd de belangrijkste reden is die bierdrinkers opgeven om een alcoholvrij biertje te nemen. Maar een groeiend percentage bierdrinkers drinkt alcoholvrij omdat ze ‘even geen zin hebben in alcohol’ (36 procent) of omdat ze het lekker vinden (21 procent).
Alcoholvrij bier en, in mindere mate, alcoholvrije wijn worden dus niet meer alleen gedronken door chauffeurs, zwangere vrouwen en voormalige verslaafden. Toch blijft het beeld bestaan dat het vooral relatief ouderen zijn die de drank laten staan. Dat is onterecht, vindt Swinkels. ‘Het wordt gedronken door jong en oud, man en vrouw, in de zomer en de winter, afhankelijk van het specifieke product. Zo worden alcoholvrije witbieren meer door mannen gedronken en drinken vrouwen de rosé-variant. De radlers (een combinatie van bier en citroenwater of andere fruitsmaken) worden vooral in de zomer gedronken. Ook door jongeren.’
Sociale druk
De 0.0-drankjes spelen in het uitgaansleven nog een betrekkelijk kleine rol. Volgens Swinkels heeft dit deels te maken met de aard van het product. ‘Alcoholvrij bier is een kwaliteitsproduct. Het valt in dezelfde categorie als speciaalbier. Dat drink je thuis of op een terrasje en niet tijdens het “hardcore” stappen.’
Precies die mindset wil Andersson met zijn club veranderen. ‘Veel jongeren drinken door de sociale druk. Je hoort er niet bij als je niet meedrinkt. Eigenlijk klopt dat niet. Het is lekker makkelijk als je lazarus op een meisje afstapt. Je bent pas echt een baas als je dit nuchter durft. Dat besef probeer ik over te brengen.’
In club Sober lijken de vrolijke gezichten van eerder op de avond rond 01.00 uur vooral naar een warm bed te verlangen. ‘In principe is 01.00 à 02.00 uur ook een mooi tijdstip om naar huis te gaan,’ zegt Andersson. ‘Rond die tijd is je lichaam moe, alleen merk je dat niet als je drinkt.’ Toch weten de vriendinnen Kerstin (35) en Bodel (38) van geen ophouden. Schijnbaar onvermoeid dansen ze op de allerlaatste beats van Ace of Base en 2 Unlimited. Als de lichten aangaan, kijken ze elkaar aan. Op naar een afterparty met ‘echte’ drank? ‘Ben je gek, het is mooi zo. Ik kan niet wachten tot ik lekker m’n bed induik.’