De levenslange strijd tegen de rol die de monarchie de Oranjevorstin oplegde.
Geboren worden als redder van de monarchie, opgroeien in de beschermende omgeving van een paleis, trouwen met een statusbeluste bon vivant en levenslang tegen alle protocol in trachten een gewoon mens te zijn.
Maar zo gewoon was koningin Juliana (1909-2004) niet. Ze was een grillig personage. Er waren diverse Juliana’s. Niet slechts de warme meelevende Koningin of vrouw die verstrikt raakte in het web van een sekte; ook een ‘competente oorlogsprinses’ en ‘gedecideerde ambassadrice van de geallieerde zaak’, schrijft Jolande Withuis in haar biografie Juliana.
Socioloog Jolande Withuis (67) werkte bij het NIOD en schreef een proefschrift over een communistische vrouwenorganisatie (1990).
Juliana verbleef in de Tweede Wereldoorlog in Canada, maar was er meer dan alleen huisvrouw – het beeld dat postvatte in Nederland. Ze hield tientallen lezingen op het hele Amerikaanse continent, sprak soldaten toe, sloot vriendschap met de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt en diens echtgenote Eleanor. ‘Dankzij Eleanor stond haar een model voor ogen van een vrouw die weliswaar niet mooi was maar door haar charisma een rol van betekenis speelde en een gelukkig en onafhankelijk leven leidde,’ schrijft Withuis.
Juliana werd geen Eleanor, maar een immer naar ‘het hogere’ zoekende koningin. Nieuw materiaal – brieven en gesprekken – kleuren het bekende beeld van haar in. Het huwelijk met Bernhard, de Duitser die zelf op het idee was gekomen om de Nederlandse prinses te schaken. Hij bevrijdde haar uit de symbiose met Wilhelmina: haar enige affectieve contact.
Zij was de monarch
Meer dan de sprookjesprins die hij leek, bleek hij een egoïst die zichzelf als ‘verzetsprins’ presenteerde en zijn echtgenote in het openbaar vernederde. Een aan elkaar geketend, maar ‘disharmonieus duo’, concludeert Withuis. Dat niet hij, maar zij de monarch was, accepteerde Bernhard maar net. Binnenshuis was hij de baas. De omgekeerde wereld in die tijd.
In haar werk kwam Juliana amper vrouwen tegen. Privé wel. Ze had vriendinnenclubs, sprak over ‘verzustering’, vond alles ‘dol’, was in de ban van gebedsgenezeres Greet Hofmans en wilde bij haar uitvaart een vrouwelijke dominee.
Uit deze gedegen, feitelijk geschreven biografie komt een lieve, ietwat naïeve, bedrogen echtgenote naar voren, maar ook eentje die kon exploderen en goed onprettige zaken kon negeren. Withuis zet vraagtekens bij haar ‘mentale staat’. Oud-premier Dries van Agt noemt haar chaotisch en verward. ‘Juliana hielp de monarchie doordat ze vertederde. Dat het een rommeltje was, wist het volk niet.’
Jolande Withuis Juliana – Vorstin in een mannenwereld (De Bezige Bij)
864 pagina’s, € 39,99
Drie van de vijf sterren
Bekijk ook de NOS-documentaire Juliana, geen gewone koningin, op basis van zes jaar wetenschappelijk onderzoek van Jolande Withuis.