Veiling koninklijke Rubens leidt tot Commissie Pechtold

De veiling van een tekening van Rubens uit de collectie van prinses Christina krijgt een staartje. De tekening leverde ruim 6 miljoen euro op bij Sotheby’s in New York. Oud-D66-voorman Alexander Pechtold is gevraagd te onderzoeken of er in de toekomst voor dergelijke verkopen een stokje kan worden gestoken.

Wat gaat Alexander Pechtold doen?

Minister Ingrid van Engelshoven (Cultuur, D66) heeft de Raad voor Cultuur gevraagd een onafhankelijke commissie samen te stellen die zich buigt over de bescherming van waardevol cultureel erfgoed in particulier Nederlands bezit. Alexander Pechtold gaat de Adviescommissie Bescherming Erfgoed voorzitten.
De commissie moet vóór 1 oktober verslag uitbrengen.

Voorwerpen en verzamelingen in particulier bezit van bijzondere cultuurhistorische of wetenschappelijke betekenis of uitzonderlijke schoonheid, kunnen worden beschermd via de Erfgoedwet. Die wet is sinds 1 juli 2016 van kracht en maakt het mogelijk om voorwerpen of verzamelingen in het Register van beschermde cultuurgoederen op te nemen.

Wanneer een voorwerp of verzameling in het Register is opgenomen, moet  bijvoorbeeld bij een veiling eerst toestemming worden gevraagd.

Wie zitten er nog meer in de commissie?

De keuze voor Alexander Pechtold ligt voor de hand. Pechtold studeerde kunstgeschiedenis en archeologie aan de Universiteit Leiden. Tijdens zijn studie werkte hij als veilingmeester bij Van Stockum’s Veilingen in Den Haag.

Naast Pechtold maken Sabine Gimbrère, Tom Barkhuysen en Lennart Booij deel uit van de Adviescommissie Bescherming Erfgoed. Gimbrère is directeur van het Bureau Internationale Betrekkingen van de gemeente Amsterdam. Barkhuysen is advocaat bij Stibbe en hoogleraar staats- en bestuursrecht in Leiden. Booij is artistiek directeur bij het Amsterdam Light Festival, lid van de Raad voor Cultuur en kunsthandelaar.

Wat is de aanleiding van het instellen van de commissie?

In de Erfgoedwet is opgenomen dat de wet wordt geëvalueerd. Dat gaat Pechtold doen met de Adviescommissie Bescherming Erfgoed. Minister Van Engelshoven heeft tegenover de NOS aangegeven dat de veiling van de Rubens-tekening de directe aanleiding is geweest voor het instellen van de commissie.

De tekening van Rubens ging eind januari onder de hamer bij veilinghuis Sotheby’s in New York. Enkele Nederlandse musea gaven vóór de veiling aan dat ze de tekening graag in hun collectie wilden hebben. Volgens de musea behoort de tekening tot het Nederlands cultureel erfgoed. Hoewel prinses Christina de tekening formeel niet hoefde aan te bieden aan Nederlandse musea, vonden de musea dat er wel een morele verplichting daartoe bestond, zo zeiden zij tegen de NOS.

Hoe liep het af met de Rubens?

Museum Boijmans Van Beuningen, de Vereniging Rembrandt en het Mondriaan Fonds deden een bod op de veiling, maar wisten de Rubens niet te bemachtigen. Die ging uiteindelijk voor 7 miljoen dollar (ruim 6 miljoen euro) naar een nieuwe eigenaar.

Het is niet bekendgemaakt wie dit bedrag voor de Rubens betaalde, maar dagblad Het Parool en de NOS stellen dat kunstverzamelaars aannemen dat Leon Black de Rubens heeft gekocht. Black was een van de oprichters van private-equitybedrijf Apollo Global Management.

Black bezit een fraaie kunstcollectie en kocht onder meer een versie van De Schreeuw van Edvard Munch, het werk Hoofd van een jonge apostel van Rafaël en een beeld van Picasso.