SSteeds meer bierdrinkers ontdekken het plezier van katervrij proosten. Maar is alcoholvrij bier wel zo gezond als we denken?
Lekker van smaak, sexyer dan water, de helft minder calorieën dan een klassiek pilsje of frisdrank én het gevaar van knallende koppijn afgewend: de argumenten om te klinken met bier zonder alcohol worden steeds aantrekkelijker, en maakten dat heel wat fervente cafégangers dit jaar hun niet-alcoholische ‘eerste keer’ ervoeren.
‘Dankzij een meer gezondheidsbewuste consument is alcoholvrij bier ondertussen een volwaardig segment,’ zegt de Vlaamse biersommelier Sofie Vanrafelghem, die in haar nieuwste bierboek een groot deel aan alcoholvrij wijdt. ‘Je kunt het als café niet meer maken om het niet op de kaart te zetten.’
Vijf landen zijn verantwoordelijk voor meer dan 80 procent van het verkochte productievolume van alcoholvrij bier: Nederland, Duitsland, Spanje, Polen en Tsjechië.
Het succes van alcoholvrij bier is ook te merken in de winkel. Het Trimbos-instituut zag de verkoop van alcoholvrije dranken in Nederlandse supermarkten en slijterijen tussen 2017 en 2020 met 83 procent stijgen.
Karaktervol alcoholvrij bier
‘De non alcoholic-revolutie komt niet uit de lucht vallen,’ zegt Vanrafelghem. ‘De biersector heeft in tegenstelling tot de wijnwereld erg ingezet op nieuwe brouwtechnieken en jaren onderzoek verricht om het productieproces te verfijnen. Hoewel bier in vergelijking met wijn en sterkedrank het laagste alcoholpercentage heeft, ervaren wij vreemd genoeg de grootste druk om alcoholvrije varianten op de markt te brengen. De negatievere aspecten van alcohol worden nu eenmaal meer geassocieerd met bier dan met andere alcoholische dranken.
‘Na de nogal fletse en waterige alcoholvrije bieren van de eerste generatie vergeet je bij de alcoholvrije en mooi gehopte IPA’s van vandaag dat er geen alcohol in zit,’ vervolgt de biersommelier. ‘Maar voor de tripel en quadrupel blijft de uitdaging groot om in de alcoholvrije variant die karaktervolle volle mond te creëren. Maar ook daar is men goed op weg om de originele smaakbeleving te benaderen.’
Dat die aroma’s tegenwoordig zo goed bewaard blijven, komt door de techniek van membraamfiltratie. Dat is een langdurig proces – zo’n 72 uur – waarbij het bier veelvuldig door filtermembramen wordt gejaagd tot alle alcoholdeeltjes eruit zijn. Meestal eindigt het bier op zo’n 0,4 procent alcohol.
Een tweede, vaak gebruikte brouwtechniek is met speciale gisten die amper alcohol produceren, de zogenaamde koude vergisting. Daarmee raak je niet verder dan zo’n 0,3 tot 0,4 procent.
Een derde manier is vacuümdestillatie, waarbij de alcohol via verhitting uit het bier wordt getrokken en delen van de aroma’s verloren gaan, die er later weer aan worden toegevoegd. Het voordeel is dat je met die techniek een promillage van 0,0 procent bereikt.
Alcoholvrij bier gezond?
Veel mensen zien alcoholvrije dranken als een gezonder alternatief voor hun alcoholische varianten. En niet onterecht. Als daardoor de alcoholhoudende variant blijven staan, juichen experts de 0,0’tjes volmondig toe. De wetenschappelijke link tussen alcohol en een verhoogd risico op onder andere mond-, keel-, lever-, darm- en borstkanker is duidelijk aangetoond. Daarnaast is er een steeds duidelijkere link tussen alcohol en neurologische aandoeningen zoals dementie.
De 0,0’tjes zijn bovendien een goede keuze wat betreft het caloriegehalte. Dat ze tjokvol suiker zitten, is overdreven. Door de afwezigheid van alcohol bevat een alcoholvrije pils of IPA gemiddeld 26 kilocalorieën per 100 milliliter, terwijl dat voor de gemiddelde alcoholhoudende variant 45 kilocalorieën is. Zelfs in vergelijking met frisdrank is alcoholvrij bier de betere keuze. In een cola zitten al snel zo’n 42 kilocalorieën.
‘Bier inruilen voor een 0,0 is inderdaad een beter alternatief, maar een minder ongezond product maakt het nog niet gezond,’ zegt Rosa Luyten van het Vlaams Instituut Gezond Leven. ‘Onze Voedingsdriehoek zet alcoholvrije bieren in de rode bol, de categorie van de lege calorieën met weinig of geen nuttige voedingsstoffen. Ze bevatten, net zoals alcoholische dranken, frisdranken en energiedranken van nature aanwezige en soms ook toegevoegde suikers. Een kritische blik op het voedseletiket is raadzaam.’
Alcoholvrij bier als sportdrank
Sinds kort gieten innovatievere biermerken een geheel nieuw gezondheidssausje over hun alcoholvrije biercreaties, door ze te promoten als sportdrank. Alcoholvrij bier is een isotoon brouwsel – een drank met dezelfde samenstelling van zouten als in onze lichaamsvochten – en herstelt zo de vochtbalans tijdens en na een sportsessie. Het herbergt, net als klassiek bier, polyfenolen, B-vitaminen, calcium, kalium en fosfor.
Door daaraan ook nog eens extra proteïnen toe te voegen, verhuist alcoholvrij bier steeds meer van de schoot van de bankhanger naar de bezwete handen van de amateursporter.
‘Het klopt dat alcoholvrij bier eenzelfde effect heeft als sportdrank,’ zegt Vanrafelghem, die het pushen ervan als sportdrank geen goede zaak vindt. ‘Met dit soort healthwashing wordt bier nog meer in het verdomhoekje van de tabaksindustrie geduwd. De smaak van sommige van die sportieve bierproducten is bovendien zo ver verwijderd van het oorspronkelijke product, dat het voor een bierliefhebber erg verwarrend wordt.’
Toch heeft zo’n biertje na een partijtje padel weinig zin, behalve dat het lekker is en dat iemand de schadelijke alcoholeffecten vermijdt. ‘Voor recreatieve sporters zijn sportdranken, dus ook alcoholvrij bier, overbodig,’ zegt Luyten. ‘Water en een gebalanceerd voedingspatroon zorgen ervoor dat iemand voldoende vocht en energie inneemt om inspanningen te kunnen uitvoeren en te herstellen. Alleen fervente topsporters hebben sportdranken met koolhydraten en elektrolyten nodig.’
‘Alcoholvrij’ bier
Maar als u denkt dat het eenvoudig is om als 0,0’er door het leven te gaan, hebt u het mis. De term ‘alcoholvrij’ doet het hoofd even hard tollen als een avondje stevig drinken.
Volgens de Nederlandse Warenwet mag iets alcoholvrij heten als er niet meer dan 0,1 procent alcohol in zit – de grens helemaal op 0,0 leggen, is vanwege de eerder vermelde productiemethodes niet altijd mogelijk.
Toch is er een geitenpaadje gevonden: op biertjes die tussen 0,1 en 0,4 procent alcohol bevatten, gebruiken producenten de Engelse term non-alcoholic, wat dan weer wel mag. In Spanje bevat zogenaamd alcoholvrij bier 1 procent en in Italië en Frankrijk zelfs 1,2 procent alcohol.
Om het nog ingewikkelder te maken, bestaan er ook alcoholarme bieren. Die hebben maximaal 1,2 procent in de fles. ‘Ook steeds populairder in de bierhoreca zijn laag-alcoholische producten,’ zegt Vanrafelghem. ‘Het gaat dan om dranken met een lager percentage alcohol dan het doorsneeproduct, zoals de Westmalle Extra, met een promillage van 4,8 in plaats van 9,5 procent. Mensen die nog steeds de volmondigheid van een hoger alcoholpercentage willen beleven, hoeven nu dus niet noodzakelijk meer een Tripel te bestellen.’
Gezond? Alcoholvrij bier kent ook risico’s
Er kleven ook risico’s aan alcoholvrije dranken, schrijft het Trimbos-instituut. ‘Zo kunnen niet-drinkende jongeren door het gebruik van alcoholvrije dranken sneller overstappen op alcoholhoudende dranken, doordat zij wennen aan de smaak.’ Eenzelfde effect zag het instituut als het gaat om de e-sigaret.
Ook weten we volgens het Trimbos-Instituut nog niet ‘of alcoholvrije dranken het gebruik van alcoholhoudende dranken vervangen, of dat zij bovenop het alcoholgebruik komen. Het is belangrijk om hier meer zicht op te krijgen.’
Vanrafelghem ziet het omgekeerd: ‘Dat bekende merken kwalitatieve alcoholvrije alternatieven op de markt brengen, is positief en verkleint de stap om ervoor te kiezen. We hebben vandaag de luxe om te kiezen tussen verschillende alcoholvrije biertjes, van droogbitter over frisfruitig tot trappistenbier. Als verstokte drinkers hun biertjes switchen voor gelijknamige alcoholvrije exemplaren, is dat enkel maar toe te juichen.
‘Uiteraard moeten we jongeren beschermen en bingedrinken bestrijden,’ vervolgt ze, ‘maar het zou toch jammer zijn als bier op eenzelfde hoogte als tabak wordt gezet. We moeten onze mooie, fijne bieren waarderen en met smaak drinken, net zoals wijn. Af en toe genieten van een glas bier op het einde van de werkweek, zonder schuldgevoelens? Dat moet kunnen.’