Kunstenaar Christo (80) deinst op zijn tachtigste niet terug voor een nieuwe stunt: drie pieren in het Iseomeer, Italië. Terugblikken wil hij niet. ‘Een retrospectief? No way!’
Een illuster gezelschap reisde in februari 2014 af naar een Bulgaars dorpje vlak bij de Zwarte Zee. Drie Italiaanse burgemeesters, een team van ingenieurs en de Duitse fotograaf Wolfgang Volz, met wie de Amerikaans-Bulgaarse inpakkunstenaar Christo al 45 jaar bevriend is.
‘Wolfgang deed zich voor als Zweedse investeerder van Duitse afkomst, geïnteresseerd in maritieme projecten,’ zegt Christo gniffelend aan de telefoon vanuit New York, waar hij woont en werkt. ‘Doel van de geheime reis was het testen van de drijvende vierkante kunststof blokken die de basis vormen van mijn nieuwste project The Floating Piers.’
Van 18 juni tot 3 juli 2016 – extreme weersomstandigheden voorbehouden – zullen drie pieren twee weken lang het Italiaanse vasteland verbinden met Monte Isola en het eilandje San Paolo, beide in het meer. De bekendmaking van het project afgelopen april in Rome was wereldnieuws.
Niet zozeer omdat het eilandje San Paolo privé-eigendom is van de familie Beretta, eigenaar van de beroemde wapenfabriek waar de hertog van Venetië al in 1500 zijn wapens bestelde. Ook niet omdat de tweeduizend bewoners van de berg in het meer normaal alleen met de boot heen en weer kunnen en straks voor het eerst kunnen wandelen naar Sulzano en verder.
Hobbel
Dat de persconferentie opzien baarde, had vooral te maken met Christo zelf. Na zijn laatste grote publieke kunstevenement, The Gates (2005) in New York, had niemand eigenlijk nog iets van hem verwacht. Met zijn tachtig jaar is hij op leeftijd en bovendien verloor hij in 2009 zijn vrouw en vaste samenwerkingspartner Jeanne-Claude.
‘Ik mis haar nog elke dag,’ zegt Christo. ‘Bij elke hobbel in het project vroeg ik aan mijn team: wat zou Jeanne-Claude hebben gedaan?’
Niet dat het altijd pais en vree was tussen de twee: ‘O nee, we konden erg met elkaar vechten en schreeuwden geregeld tegen elkaar. Jeanne-Claude was extreem kritisch. Precies daarom kan ik ook moeilijk zonder haar.’
Het Italiaanse bergmeer 100 kilometer ten westen van Milaan is een bijna symbolische locatie voor The Floating Piers: ‘Het is hier prachtig en inspirerend. Veertig jaar geleden deden Jeanne-Claude en ik hier al projecten, we voelden ons er thuis.’
De live-test in Bulgarije was noodzakelijk. Allereerst omdat de Italiaanse autoriteiten zekerheid wilden over de stevigheid van de pieren, 3 kilometer lang. Daarnaast hoort het bij de methode-Christo: ‘Ik kan dit in mijn studio niet nabootsen of doorrekenen, er zijn echte lucht en wind nodig om zo’n technisch gecompliceerd project te toetsen.’
De grote afwezige in Bulgarije was echter de kunstenaar zelf. ‘Ik ben er te bekend, en bovendien ben ik er, sinds ik het land in 1956 heb verlaten, niet meer geweest. Er is daar geen interesse voor mijn kunst, ik heb daar weinig wat me bindt.’
Christo maakt zich er nog vrolijk over dat niemand in Bulgarije door had dat ze bezig waren met een Christo in wording.
‘Net als in mijn oorspronkelijke aanvraag was alles low profile ingezet; in de documenten stond mijn naam maar één keer, de rest bestond uit technische informatie.’
Misschien wel juist hierdoor was de toestemming voor het project binnen één jaar geregeld. Extreem snel voor een Christo, zeker vergeleken met The Gates; daar zat 26 jaar tussen plan en realisatie. Waarom worden zijn plannen zo vaak getraineerd? Misschien wel door de vrees voor zijn ‘groupie-achtige’ publiek en klachten van omwonenden.
Opbrengsten
Het resultaat wordt in elk geval fantastisch, belooft de kunstenaar. De pieren zullen door de 70.000 vierkante meter stof en de kunststofblokken – verbonden met 200.000 enorme schroeven en op zijn plek gehouden met ankers – zacht op de golven deinen. ‘Een beetje zoals een waterbed. Wel schone zolen graag, en met bergschoenen erop lopen, is niet de bedoeling.’
The Floating Piers is – net als al zijn projecten – volledig door Christo zelf gefinancierd. Dat doet hij om het heft in eigen hand te houden. ‘Het hele traject naar een project toe documenteer ik altijd nauwgezet. De maquettes, schetsen en tekeningen exposeer ik en verkoop ik, de opbrengsten stop ik in het project.’
Met de toekomst is Christo niet bezig: ‘Ik wil vooral dat de pieren waarin ik zo veel energie en geld steek op een goede manier worden gemaakt.’ Zal hij daarna dan wel stoppen met werken?
‘Nee hoor, ik hóu van werken, vooral als ik omringd ben door jonge mensen vind ik dat erg stimulerend. Ik ben nog hele dagen in mijn studio, een gebouw van vijf verdiepingen zonder lift, ik loop de hele dag trappen. Alles wat je ziet, is gemaakt met mijn eigen handen.’
Op zijn website staan veel indrukwekkend afgeronde projecten – maar ook mislukte. Het inpakken van het standbeeld van Columbus bijvoorbeeld, in Barcelona, ging niet door.
‘Ja, dat is een grappig verhaal; de eerste twee burgemeesters in de jaren zeventig weigerden toestemming. Ze werden vervolgens allebei vermoord. Toen we in 1984 in Parijs bezig waren met de Pont Neuf, stuurde de nieuwe burgemeester Pasqual Maragall een telegram. Of we alsjeblieft Columbus wilden inpakken. Nee, zeiden we, sorry, we hebben onze interesse verloren.
Avontuur
We zijn artiesten met een drang. Wat we willen maken, is irrationeel en nutteloos, maar daardoor tegelijk helemaal vrij.’
In de regel houdt hij niet zo van terugblikken op zijn oeuvre: ‘Musea vragen me vaak om een retrospectief, maar no way, daar begin ik niet aan. Ik herhaal mezelf ook nooit. Soms keerden Jeanne-Claude en ik terug naar een locatie, zoals naar Australië waar we in 1969 2,4 kilometer kust inpakten. “We moeten wel gék zijn geweest dat ooit te doen,” riep Jeanne-Claude toen uit. Maar ja, in 1969 waren we nog jong.’
Of Christo het niet zonde vindt, elke keer zo veel werk te verrichten voor een project dat zo kort te zien is? ‘Nee, het is elke keer een nieuw avontuur. We weten vooraf nooit wat het wordt. Daarom is het altijd enerverend.’ Bij The Floating Piers gaat het straks niet alleen om de pieren, maar ook het lopen erop, de wind, het meer, de huizen. ‘Dat alles opgeteld is het echte kunstwerk.’
Elsevier nummer 36, 5 september 2015