De feiten: Black Friday is in Nederland een nog jonge traditie
Bron: ABN AMRO, Het Parool, RD, Dille & KamilleBlack Friday valt dit jaar op vrijdag 28 november. Zo geformuleerd klinkt het alsof er sprake is van een christelijke feestdag, waarvan de datum al eeuwen wordt bepaald door gebeurtenissen uit het Nieuwe Testament.
Maar de traditie die voorschrijft dat veel winkels eind november stunten met extreme aanbiedingen, kreeg in Nederland pas een jaar of tien geleden voet aan de grond.
Black Friday waaide over uit de VS
Black Friday kwam rond die tijd overgewaaid uit, uiteraard, de Verenigde Staten, waar de dag ná Thanksgiving (altijd de vierde donderdag van november) traditiegetrouw het moment is voor de grote kerstinkopen.
Een soort nationale feestdag is Black Friday inmiddels ook in Nederland, al is het geen ééndaags koopfestijn meer. Zo gooit bol.com in de ‘Black Week’ elke dag een ander arsenaal aan producten tegen stevige kortingen in de verkoop, en is elders zelfs sprake van een ‘Black November’. Webwinkels hebben ‘Cyber Monday’ (1 december) uitgeroepen tot start van het online-koopjesseizoen.
Wat de precieze economische bijdrage is van Black Friday, is lastig vast te stellen. Nederlanders hebben met het oog op Sinterklaas en Kerstmis immers toch al de gewoonte wat gretiger in te slaan.
Black Friday: Nederlanders pinnen voor 558 miljoen euro
Bovendien rekken winkels de koopjesperiode dus steeds verder op. Het gevolg, zo blijkt uit onderzoek van ABN AMRO, is dat op de vrijdag zelf de laatste jaren een daling van het aantal online- en pinbetalingen waarneembaar is.
Zo pinden Nederlanders in 2024 die dag voor 558 miljoen euro, waar dat een jaar eerder nog 604 miljoen euro was. Daar staat tegenover dat het aantal onlinebetalingen in de gehele maand november in 2024 wel met 7,5 procent steeg ten opzichte van een jaar eerder.
Ook denken veel consumenten strategisch: in de maanden voorafgaand aan ‘Black Friday’ houden ze de hand op de knip. Logisch: wie koopt half november een nieuwe iPhone in de wetenschap dat zich twee weken later mogelijk een monsterdeal aandient?
Of, zoals consumentenpsycholoog Patrick Wessels tegen Het Parool zei: ‘Mensen bedenken in september al wat ze tijdens Black Friday willen kopen.’
Black Friday-moeheid
Ten slotte lijkt sprake te zijn van een zekere Black Friday-moeheid. Bijna de helft van de respondenten in het onderzoek van ABN AMRO associeert de dag met overconsumptie en een negatieve impact op milieu en samenleving. Er is bovendien een groeiend wantrouwen: zijn de aanbiedingen daadwerkelijk aanbiedingen, of schermt de winkelier met kortingen op fictieve prijzen?
Ook zijn er steeds meer bedrijven die demonstratief niet meedoen met Black Friday in de hoop zich positief te onderscheiden. Zo sluit Dille & Kamille op ‘Black Friday’ een dag lang alle winkels, indachtig het in 2017 geïntroduceerde initiatief ‘Green Friday’. En evenementenbureau Cinema Culinair doet rond Black Friday voor elke verkochte ticket een donatie aan minderbedeelde kinderen.
EW's visie: Black Friday is feest van hebberigheid, maar ook stimulans voor koopmansgeest
Is Black Friday nou een mooi voorbeeld van het vrijemarktprincipe, waarin de winkelier zijn prijzen afstemt op de wensen van de consument? Of is het intussen een lelijk symbool geworden van overconsumptie en hebberigheid?
Generatie Z en Millennials houden van Black Friday
Het hangt er maar vanaf aan wie je het vraagt. Vooral jongeren (Generatie Z en Millennials) laten zich vooralsnog niet door morele argumenten tegenhouden in hun jacht op nieuwe schoenen of elektronica. Dat kun je ze moeilijk kwalijk nemen, in het licht van de gestegen consumentenprijzen.
Met enige geestelijke lenigheid kun je in Black Friday zelfs een aansporing van de koopmansgeest zien. Want misschien is de consument in deze periode niet een weerloos slachtoffer van kwade kapitalistische verleidingstactieken, maar juist degene die de troeven in handen heeft.
Black Friday: koopjesjagen loont
Hij of zij wacht slim met winkelen totdat de prijzen onder een acceptabel niveau zijn gedaald. Koopjesjagen loont, al is vaak onduidelijk of de megakortingen ook echt zo mega zijn als de winkelier beweert. Al met al is dus ook niet helemaal helder hoeveel Black Friday per saldo bijdraagt aan de (over)consumptie.
Wel is zeker dat Black Friday niet bepaald bevorderlijk is voor gematigdheid en goede smaak. Het hele fenomeen heeft een nogal schreeuwerig karakter. Koren op de molen van kapitalisme-haters. En van hen die vinden dat Amerikaanse verschijnselen (naast Black Friday bijvoorbeeld ook Halloween en de gender reveal party) wel erg ordinair worden gekopieerd.
Het beste antwoord daarop is: als je meedoet aan Black Friday, houd het een beetje beschaafd – en koop Nederlandse waar.
Wie zegt wat over Black Friday?
Bron: Het Parool, NOSKitty Koelemeijer, hoogleraar marketing aan Nyenrode Business Universiteit in Het Parool: ‘Bedrijven willen de consumenten en hun budget naar zich toe trekken. Bedrijven geven steeds vroeger hun kortingen en drijven elkaar zo in een fuik. Ze móeten wel meedoen.’
Voor winkels is de drempel om te stoppen met Black Friday inmiddels behoorlijk hoog, zegt retaildeskundige Dirk Mulder van ING. ‘Er is best wat kritiek, dat het niet meer zou passen in de huidige tijd van duurzaamheid. Maar de meesten zien het toch als een periode waarin ze een belangrijk deel van de omzet en winst maken.’
Consumentenpsycholoog Patrick Wessels: ‘We worden ons er steeds meer van bewust dat de aanbiedingen niet altijd zo goed zijn als ze lijken.’
Verdere Verdieping: Is de 'black' in 'Black Friday' positief?
Over de herkomst van de term ‘Black Friday’ lopen de lezingen uiteen. De meest waarschijnlijk versie is dat de oorsprong in Philadelphia ligt. In het centrum van die Amerikaanse stad zag het in de jaren zestig ‘zwart van de mensen’ op de geliefde winkeldag na Thanksgiving.
Black Friday: zwarte cijfers
Onder politieagenten kwam de voor hen allesbehalve vrolijke dag bekend te staan als Black Friday.
Later probeerden winkels de voor hen juist gunstige koopjesdag een positieve lading te geven. ‘Black Friday’ was de dag dat ze dankzij het winkelpubliek weer ‘zwarte cijfers’ konden schrijven.