Het plan is helemaal rond: in Finland krijgen 2.000 willekeurig gekozen werklozen een basisinkomen van 560 euro per maand. De Finnen die het basisinkomen krijgen toegewezen, weten dat zelf nog niet en mogen niet weigeren.
Kort voor de jaarwisseling krijgen de uitkeringsgerechtigden, een groep werklozen tussen de 25 en 28 jaar, te horen dat ze verplicht meedoen aan de proef. Het gaat volgens de regering om de grootste proef met het basisinkomen tot nu toe. Het project kost ruim 20 miljoen euro.
Het herstel van de Finse economie gaat maar langzaam na de crisis, en werkloosheid blijft de grootste kopzorg: al meer dan een jaar ligt de werkloosheid rond de 10 procent, en Helsinki krijgt het percentage maar niet omlaag. Bovendien is Finland, met een geringe thuismarkt, nog steeds zeer afhankelijk van export, in een tijd waar vraag naar Finse producten laag is.
Hoe denkt Finland over het plan?
Iets meer dan eenderde van de Finnen vindt een basisinkomen van 500 euro een positief idee, als er sprake is van een vlaktaks van 40 procent op inkomsten bovenop het minimuminkomen.
Minder dan 30 procent ziet een basisinkomen van 800 euro met een vlaktaks van 55 procent zitten. (Bron: SVB)
Hoe werkt het?
De 560 euro die maandelijks op de rekening van de uitkeringsgerechtigden wordt gestort, is belastingvrij, en van de deelnemers wordt niets verwacht. Met de proef hopen politici en economen uit te vinden of het basisinkomen een positief effect heeft op de arbeidsmarkt en een eind kan brengen aan de ‘papieren rompslomp’ die gepaard gaat met sociale zekerheid.
Na de proef wil de regering de ervaring van de 2.000 basisinkomenontvangers vergelijken met die van de uitkeringstrekkers. Er wordt vooral gekeken of de ontvangers gemotiveerd worden te werken en of het basisinkomen doelmatiger is dan een werkloosheidsuitkering.
Het plan om ‘gratis geld uit te delen’ is populair onder linkse politici. Niet alleen in Finland, maar ook in andere landen wordt gesproken over een mogelijk basisinkomen.
In Zwitserland werd deze zomer het basisinkomen afgewezen in een nationaal referendum. Bijna 80 procent van de Zwitserse stemmers stemde tegen het voorstel om een minimuminkomen van zo’n 2.250 uit te delen. Volgens het voorstel van het comité Basisinkomen Zwitserland, dat 100.000 handtekeningen nodig had voor het referendum, zouden minderjarigen 560 euro per maand ontvangen.
Basisinkomen in Nederland? De werkende betaalt
Burgerinitiatief basisinkomen naar Kamer: een haalbaar plan?
Ook in Nederland willen bepaalde gemeenten experimenteren met het basisinkomen. Daarnaast heeft het burgerinitiatief basisinkomen genoeg handtekeningen verzameld, waardoor het punt op de agenda van de Tweede Kamer komt. Het voormalige 50Plus-Kamerlid Norbert Klein streeft met zijn Vrijzinnige Partij ook naar een basisinkomen.
Het blijft een duur plan: een basisinkomen voor alle Nederlanders zou zo’n 200 miljard euro kosten. Maar alle vrijstellingen, aftrekposten en heffingskortingen die mensen ontvangen kunnen worden afgeschaft: de kosten komen dan uit op bijna 135 miljard euro.
De hoge kosten moeten worden betaald door werkenden: zij zullen 56,6 procent belasting betalen over hun inkomsten, volgens het CPB. ‘Doordat werkenden zo veel belasting moeten betalen, is het effect op de arbeidsparticipatie sterk,’ zei belastingexpert Ebert Jongen vorig jaar tegen Elsevier. Het gevolg: een onhoudbaar systeem.