Rechtszaak tegen staat: ‘Aftapwet hoort thuis in een militaire dictatuur’

De Eerste Kamer ging dinsdagavond laat akkoord met een wet die veiligheid moet verbeteren, maar nu al de ‘aftapwet’ wordt genoemd. Dat betekent niet dat de wet er zomaar komt: een aantal belangenorganisaties is van plan de staat voor de rechter te slepen.

Het betreft de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2002, die de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) meer macht geeft. Privacy-organisaties maken bezwaar.

Inlichtingen nodig bij terreuronderzoek

Het pijnlijkste onderdeel van de wet is het ‘sleepnet,’ zegt Vincent Böhre, directeur van Privacy First, tegen Elsevier Weekblad. Böhre hekelt het idee dat de AIVD en de MIVD toegang krijgen tot informatie over een groot aantal burgers, in de zoektocht naar gegevens van verdachten.

De naam ‘sleepnet’ is niet terecht, vinden de veiligheidsdiensten. Volgens demissionair minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) laten de recente aanslagen in Europa zien dat goede inlichtingen van groot belang zijn bij terreuronderzoeken. ‘Het verzamelen van gegevens moet noodzakelijk, subsidiair en proportioneel zijn,’ aldus Plasterk.

De AIVD mag volgens de wet bijvoorbeeld een wijk monitoren, als de organisatie denkt dat een verdachte in die wijk woont. Volgens Böhre betekent dit dat honderden of zelfs duizenden huishoudens doelwit kunnen worden. ‘Daarmee schendt de staat niet alleen het recht op privacy, maar een hele reeks aan burgerrechten zoals het recht op vertrouwelijke communicatie, en het recht op informatievergaring.’

• De zes bezwaren van lobbyorganisaties
• Sleepnet
  De veiligheidsdiensten mogen ‘vrijwel ongericht’ monitoren: in bepaalde wijken tappen als daar een mogelijke verdachte woont.
• Internationale uitwisseling
  Nederland wisselt informatie uit met andere landen, nog voordat deze informatie is geëvalueerd.
• Hacken van derden
  Burgers die in contact staan – of via via verbonden zijn – met verdachten, kunnen worden gehackt. Zonder dat ze zich daarvan bewust zijn.
• Ontsleutelplicht
  Bedrijven en personen kunnen worden verplicht versleutelde data te delen. Als iemand hier niet aan meewerkt, riskeert die persoon een gevangenisstraf.
• Toegang databanken
  De AIVD en de MIVD mogen toegang vragen tot databanken van overheidsorganen en bedrijven. De toegang moet worden verleend.
• Gebrekkig toezicht
  Plasterk moet wachten op een akkoord van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden. De organisaties uiten hun zorgen over effect en onafhankelijkheid van de commissie.

‘Wet past beter in militaire dictatuur’

Samen met de Nederlandse Vereniging van Journalisten, de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten en het Platform Bescherming Burgerrechten, wil Privacy First een zaak aanspannen tegen de staat. Dat gebeurt per 1 januari 2018, als de wet ingaat. Mogelijk beginnen de organisaties zelfs eerder met een rechtszaak: via een civiele procedure willen de belangenbehartigers het in werking stellen van de wet opschorten.

De AIVD krijgt met de nieuwe wet de bevoegdheid de kabel te tappen. De veiligheidsdiensten krijgen zo toegang tot internetgegevens, telefoongesprekken en andere data. ‘De staat schendt daarmee het recht op een privéleven,’ aldus Böhre. ‘Bij een democratie horen openbaarheid van bestuur en geheimhouding van je privéleven. Besluit dan een militaire dictatuur te worden, zou ik zeggen. Daarin passen zulke wetten, niet in een democratie.’

‘Staat slaat door’

Overigens zegt Böhre niet tegen invoering van de wet te zijn. ‘We willen de scherpste kanten van deze wet halen. De wet laten aanpassen.’ Zo moeten de veiligheidsdiensten afstappen van massasurveillance, en doelgerichte surveillance toepassen bij bijvoorbeeld terreuronderzoeken. ‘Wij stellen surveillance voor op een meer afgebakende schaal. Surveillance moet meer gericht zijn op individuen, niet op hele groepen.’

[tweet_box design=”box_04″ float=”right” width=”40%”]Rechtszaak: ‘Staat schendt recht op privéleven met aftapwet'[/tweet_box]

En het aloude argument dat privacy voor veiligheid moet gaan? ‘Veiligheid en privacy gaan wat ons betreft hand in hand, en zouden ook in balans moeten zijn. Nu slaat de regering door, en is de balans totaal niet meer te vinden.’