Weinig kan tot zoveel irritatie leiden bij burgers als het betalen van te hoge belastingen. De overheid is ook vindingrijk in het bedenken van nieuwe heffingen. Ontsnappen aan de fiscus? Vergeet het maar.
Natuurlijk, overheden doen ook nuttige dingen met belastinggeld. Zonder wegen, politie en scholen zou Nederland niet kunnen functioneren. Maar wie de voorziene 264,4 miljard euro aan uitgaven van het Rijk dit jaar bekijkt, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat alles wat de overheid doet even urgent is.
En ondanks het herstel van de economie neemt de collectieve lastendruk nog steeds toe. De forse lastenverzwaringen – bij elkaar een slordige 20 miljard euro – waar de twee kabinetten Rutte in crisistijd toe besloten, zijn nog lang niet teruggedraaid. Hoog tijd dat de overheid op dieet gaat, zou je zeggen.
Rijwielbelasting
Om een of andere duistere reden zijn overheden altijd beter in het verhogen dan in het verlagen van belastingen. Nieuwe belastingen invoeren, gaat ze ook beduidend beter af dan belastingen afschaffen.
Ja, de rijwielbelasting bestaat niet meer. Ironisch genoeg was het de Duitse bezetter die daar in 1941 een eind aan maakte. En in 2009 werd, na een jaar, alweer een streep gezet door de ‘vliegtaks’, de omstreden belasting op vliegtickets. De angst voor economische schade was groot.
Maar dat zijn uitzonderingen.
Kraanwatertaks
Ambtenaren, waar ook ter wereld, lijken permanent op zoek naar manieren om de schatkist te vullen. Ze houden technologische vernieuwing en maatschappelijke ontwikkelingen daarom nauwlettend in de gaten.
Iets wat potentieel geld oplevert – of het nu gaat om een rijwiel, auto, erfenis of kraanwater – mag zich vroeg of laat verheugen in de belangstelling van politici, met in hun kielzog de ambtenaren van de Belastingdienst.
Tot ergernis van de belastingbetaler, die wordt geconfronteerd met alweer een nieuwe heffing waar hij zelden nog vanaf komt, en die bij gebleken effectiviteit voor de schatkist vaak snel wordt verhoogd.
Melkkoe
De auto is daar natuurlijk het beste voorbeeld van. Sinds de eerste auto’s eind negentiende eeuw opdoken in het straatbeeld, staat het belasten ervan (steeds hoger) op de politieke agenda. Met veel succes.
Natuurlijk kost het gebruik van de auto de samenleving geld – denk aan het onderhoud van wegen. Maar de inkomsten (een slordige 20 miljard euro per jaar) overtreffen de uitgaven (om en nabij de 8 miljard euro) ruim.
Autobelastingen scoren traditioneel hoog op ranglijstjes van irritante belastingen. In de ogen van veel automobilisten is hun voertuig een melkkoe. Er is geen ontsnappen mogelijk, behalve door te stoppen met autorijden.
Bittaks
Internet wist tot nu toe de dans te ontspringen. Een Belgische econoom opperde in 1996 wel al de gedachte om elektronisch dataverkeer te belasten. Het idee erachter was dat een steeds groter deel van de economische activiteit wordt gedigitaliseerd. Het idee sloeg niet aan, de ‘bittaks’ kwam er niet.
Niet dat het gebruik van internet in Nederland gratis is. Internetverbindingen vallen onder het hoge btw-tarief van 21 procent. Wie een vast internetabonnement van 30 euro per maand heeft, betaalt elke maand 5,21 euro aan btw. Zo pikt de overheid toch een graantje mee.
Energiebelasting
De laatste decennia ontdekken overheden milieubelastingen, zoals de energiebelasting. Op papier bedoeld om vervuilend gedrag te ontmoedigen, zijn ze vooral een dankbare nieuwe bron van inkomsten geworden. Kijk maar naar uw energierekening.
De energiebelasting is dit jaar goed voor om en nabij 4,5 miljard euro aan inkomsten voor de schatkist. Dat geld wordt niet gebruikt voor milieumaatregelen, maar gaat gewoon naar de algemene middelen.
De conclusie is, onvermijdelijk, somber. Heb niet de illusie dat u ooit zult ontsnappen aan de fiscus. In deze wereld, zei de Amerikaanse politicus Benjamin Franklin (1706-1790) lang geleden al, is niets zeker, behalve de dood en belastingen.
Dit is een bewerking van een artikel dat eerder in Elsevier Weekblad is verschenen.
De ergernis over rare belastingen is groot. Elsevier Weekblad zet negen belastingen met de hoogste irritatiefactor op een rij.
1 Erfenisbelasting
Met stip op één: de blauwe brief na iemands overlijden. Het Rijk eist daarmee een deel van de nalatenschap op. Erf- en schenkbelasting leveren zo’n 1,8 miljard euro op. Tegenstanders vinden de belasting onrechtvaardig. De overledene heeft over zijn opgebouwde bezit tijdens zijn leven al belasting betaald.
2. Vermogensrendementsheffing
De fiscus gaat er van uit dat u een mooi rendement haalt over uw vermogen, waarover u 30 procent belasting mag aftikken. Mensen met een klein vermogen worden minder zwaar belast dan rijkere landgenoten. Maar ook voor kleine spaarders ligt de lat erg hoog. Door de lage spaarrente halen zij het veronderstelde rendement meestal niet.
3. Brandstofaccijns
De mensen achter de kassa van het tankstation zijn in feite onbezoldigde medewerkers van de fiscus. De prijs van een liter gewone benzine bestaat voor twee derde uit belastingen, accijns en btw. Benzine- en dieselaccijns zijn goed voor zo’n 8 miljard euro aan inkomsten.
4. Energiebelasting
Wie de moeite neemt om zijn energienota te bestuderen, valt het op dat de rekening voor een groot deel uit belastingen bestaat: bij een kilowattuur stroom 10,13 cent energiebelasting, bij een kuub gas 25,24 cent. Over de energiebelasting wordt ook nog 21 procent btw geheven. Opbrengst: circa 4,5 miljard.
5. Onroerendezaakbelasting
Het aantal bezwaarschriften tegen deze gemeentelijke belasting neemt fors toe. De ozb, een heffing voor huiseigenaren, is gekoppeld aan de officiële taxatiewaarde van het huis. De ozb is niet de grootste kostenpost voor huishoudens. Het grootste probleem van de ozb is dat deze zo zichtbaar is. Dit is een rekening die in een keer betaald moet worden. Opbrengst: een kleine 4 miljard euro.
6. Assurantiebelasting
Nogal wat Nederlanders zijn oververzekerd. De overheid maakt daarvan handig gebruik. Tot 1 maart 2008 bedroeg de assurantiebelasting nog 7 procent, maar in de jaren daarna ging het tarief met rasse schreden omhoog. Inmiddels is het 21 procent. De inkomsten stegen van 1 miljard in 2011 naar 2,4 miljard euro dit jaar.
7. Belasting op leidingwater
De ruimschootse verdubbeling van de belasting op leidingwater tussen 2013 en 2017 van 16,5 cent per kuub tot 33,6 cent leidde tot veel ergernis bij consumenten, die opeens tientallen euro’s per jaar meer kwijt zijn aan water. De maatregel moest de schatkist enkele tientallen miljoenen euro’s extra opleveren, maar werd verkocht als milieumaatregel.
8. Tabaksaccijns
Verslaafde rokers zijn een lucratieve bron van inkomsten voor de fiscus. In het theoretische geval dat alle rokers er in één keer mee stoppen, is de financiële ramp voor de schatkist niet te overzien. De tabaksaccijns is dit jaar goed voor 2,5 miljard aan inkomsten. Daarmee kun je een derde van de begroting van het ministerie van Defensie betalen.
9. Loon- en inkomstenbelasting
Het is voor veel werknemers schrikken als ze zien wat er maandelijks van hun brutosalaris overblijft. Inkomstenbelasting en ook sociale premies hebben enorme impact. Het toptarief van 52 procent behoort tot de hoogste ter wereld. Het gaat bovendien al in vanaf een bruto jaarinkomen van 67.072 euro. Over vakantiegeld en ander extra loon betalen zij 55,6 procent.