Kerst is de tijd van vrijgevigheid en kinderen over de vloer. Maar bederft geld schenken niet de sfeer?
Dat wil je niet: jaarlijks met goede bedoelingen een flink bedrag schenken aan je dochter, en dan in januari de schoonzoon op bezoek krijgen. Wordt het geen tijd om het geld voor dit jaar over te maken? Dat soort situaties komt voor, zegt Bernard Schols (55), hoogleraar successierecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Gift of gif?
Het klinkt zo mooi: geld schenken aan de kinderen of kleinkinderen. Maar in de praktijk gaat dat niet altijd goed. ‘Gift is terug te voeren op de Germaanse taal, waar het woord verwant is aan “gif”,’ zegt Schols. ‘Je kunt ook veel macht uitoefenen met een schenking. Ik zeg voor de grap weleens: waarom hebben we in Nederland zulke nette tuintjes? Omdat we na een schenking tegen onze schoonzoon kunnen zeggen: je komt toch wel zaterdag de tuin doen hè?’ Maar het kan ook hebzucht aanwakkeren bij diezelfde ontvanger.
Schenktips van Bernard Schols:
1 ‘Geven of leven? De oudere generatie is gewend om spaarzaam te leven, maar waarom niet zelf genieten van het geld?’
2 ’Weersta de sociale druk. Een opmerking als ’’de buren hebben al wel een tonnetje gegeven’’ kan het gevoel vergroten óók te moeten schenken. Schenken is de cultuur geworden, maar zeker met de jubelton is het totaal uit de hand gelopen.’
3 ’Een papieren schenking is een strategisch wapen. Eigenlijk heel kil: je geeft een cadeautje alleen op papier, niet in het echt. Fiscaal kan het wel superslim zijn.’
Kerst is bij uitstek de maand waarin schenkingen worden gedaan aan de kinderen. ‘Na het diner, bij de koffie, vader met de sigaar, dan liggen de envelopjes klaar,’ zegt Schols. ‘Of zoals we in het zuiden zeggen: het kermisgeld.’ Beter met de warme hand schenken, dan met de koude hand, is het oer-Hollandse gezegde.
De fiscus stimuleert dat schenken bovendien. Maar hoe zorg je dat het onderwerp schenkingen niet ten koste gaat van de sfeer tijdens het kerstdiner? En hoe voorkom je hebzucht bij de kinderen?
‘Wees open’
Een belangrijk aandachtspunt om de familiebanden ook op lange termijn goed te houden: wees open, zegt notaris Angela Luijsterburg (49), expert op het gebied van relatievermogensrecht. ‘Wat weleens voorkomt, is dat er na overlijden discussie komt of iedereen wel evenveel heeft ontvangen. Kinderen kunnen ruzie krijgen als de een meer heeft gekregen dan de ander en die schenking is verzwegen. Kinderen zijn verplicht om hun broers en zussen informatie te geven over ontvangen schenkingen als de ouder overlijdt. Als een kind pech heeft in het leven en je geeft die wat extra, dan zal daarvoor vaak veel begrip zijn bij de andere kinderen. Maar als na overlijden blijkt dat een schenking is verzwegen, leidt het tot onbegrip.’
Dat praten over schenkingen gebeurt steeds vaker, zegt Schols. ‘Vroeger was het een taboe. Nu staan de kranten en tijdschriften er elke week vol mee. Wat nog wel een taboe is, is om het te bespreken waar de schoonkinderen bij zijn.’
Druk om te schenken neemt toe
Wilt u meer weten over erven en schenken? Hoe zit het bijvoorbeeld met de belasting? Lees dan meer op de speciale overzichtspagina Erven & Schenken van Elsevier Weekblad
Nadeel van dat praten is volgens Schols dat de maatschappelijke druk op ouders toeneemt om te schenken. ‘Mensen horen verhalen als: de buurman heeft ook een tonnetje geschonken aan zijn kinderen.’
Geef niet zomaar toe aan die druk, adviseert Schols. ‘Mensen denken ook: de fiscale regels nodigen mij uit om te schenken. Daardoor is een cultuur van schenken ontstaan. Zeker met de jubelton voor het eigen huis is dat totaal uit de hand gelopen.’ De fiscale vrijstelling om geld te schenken voor een huis is de afgelopen jaren verruimd – dit jaar 100.800 euro – en wordt veel meer gebruikt dan politici aanvankelijk verwachtten.
Twee categorieën schenkingen
Volgens Schols hebben de fiscale regels ertoe geleid dat er in de praktijk twee categorieën schenkingen zijn ontstaan. Schenkingen van rond de 5.000 euro, het maximale dat jaarlijks belastingvrij aan kinderen kan worden geschonken – de exacte vrijstelling wordt elk jaar iets verhoogd en is dit jaar 5.363 euro.
Schols: ‘Die schenking kan iets vanzelfsprekends krijgen voor de ontvanger: ik krijg het al vele jaren, dus zal ik het nu ook wel weer krijgen.’ Om misverstanden te voorkomen, is het ook hier van belang om duidelijk uit te spreken wat uw idee is bij de schenking.
De andere categorie is schenkingen van rond de 100.000. Dat laatste kan belastingvrij in de vorm van de ‘jubelton’ voor de eigen woning, of aan de eigen kinderen tegen 10 procent belasting (de eerste schijf van de schenkbelasting). Dat kan gunstig zijn voor mensen met veel vermogen. Erft een kind meer dan 123.248 euro, dan geldt een belastingtarief van 20 procent.
Contract met je kind
Met uitzondering van de jubelton, kunnen schenkingen ook ‘op papier’ worden gedaan, via de notaris. Ouders geven dan niet daadwerkelijk 5.000 of 100.000 euro, maar alleen op papier. Strikt genomen geven zij het geld en lenen het direct terug, waardoor het geld op de eigen bankrekening blijft staan. Voordeel is dat het vermogen formeel van de kinderen is, en er dus bij overlijden geen erfbelasting verschuldigd is. Wel moet jaarlijks ten minste 6 procent rente worden betaald aan degene die het geld ‘krijgt’ – vaak de kinderen.
‘Ik kijk daar altijd kritisch naar,’ zegt Luijsterburg. ‘Je gaat een contract aan met je kind,’ benadrukt zij. ‘Je verplicht je om tot in de lengte van jaren rente te betalen aan je kind, ook als de omstandigheden wijzigen, bijvoorbeeld als je sneller door je vermogen gaat door een beurscrash, of als je het geld nodig hebt voor extra zorg.’
Soms vergeten mensen de rente over te maken. Dan kan het fiscale voordeel vervallen. Maar ga je als kind aankloppen bij je ouders dat zij de rente wel moeten overmaken? Het maakt de onderlinge verhoudingen er niet altijd gemakkelijker op.
Rente betalen, of op vakantie?
De papieren schenking is lucratief voor mensen met veel geld, zegt Schols. ‘Voor de grote jongens is dit lachen, gieren, brullen. Maar de kleine man die onder sociale druk dit spel wil meespelen, kan voor de vraag komen te staan: betaal ik mijn kinderen rente, of ga ik met vakantie?’
Heeft u een vraag over een financiële of juridische kwestie? Elke week geven drie deskundigen antwoord op vragen van lezers.
Een overzicht van alle Lezers Vragen, vindt u hier
Bijvoorbeeld: wie erft van tante, nu zij haar enige zoon heeft onterfd?
En: Kan ik schade van lekkage aan mijn huis verhalen op de vorige eigenaar?
Die papieren schenking is typisch Hollands, zegt Schols. ‘Het is best iets geks. Je doet een schenking, maar eigenlijk wil je het geschonkene niet afstaan.’ Toch is hij niet alleen maar kritisch over deze ‘nep’-schenking. ‘Het is fiscaal gezien een ijzersterk strategisch wapen om de erfbelasting te verminderen, de meest gehate belasting die er is. Maar het blijft kil: je geeft een cadeau op papier, niet in het echt.’
‘Geen gewaagde fiscale capriolen’
Luijsterburg waarschuwt voor al te drieste schenkingen met het oog op het vermijden van erfbelasting later. De erfbelasting over de eerste 123.248 euro is 10 procent voor kinderen, en daarboven 20 procent. ‘Zeker als de erfbelasting binnen de 10 procent blijft, is er weinig reden om al te gewaagde fiscale capriolen met (papieren) schenkingen uit te halen.’
Maak van de decembermaand vooral geen groter schenkfestijn dan u zelf prettig vindt, willen de experts meegeven. Wees open over schenkingen en wakker geen verkeerde verwachtingen aan. En laat u niet opjutten door fiscale vrijstellingen. Schenk vooral als u dat zelf wilt doen, niet omdat u sociale druk ervaart, of puur en alleen om de fiscale vrijstellingen optimaal te benutten. ‘Duizend euro schenken met Kerst is ook al leuk,’ zegt Luijsterburg.
‘Geven, of leven?’
Schols: ‘Ik vraag vaak: wil je geven, of wil je leven? De oudere generatie heeft vaak moeite om te genieten van het geld, heeft het gevoel dat ze zuinig aan moet doen en dat het geld is bedoeld om door te geven aan de kinderen. Maar je kunt ook zeggen: ik schenk dit jaar geen geld, maar we gaan met z’n allen een reis naar Zuid-Afrika maken. Dan ben je zelf aan het genieten en hebben de kinderen ook een mooie reis.’