Eurobonds: gaat Nederland betalen voor Italiaans financieel wanbeleid?

Het door de coronacrisis zwaar getroffen Italië ligt ook financieel op apegapen. Moeten rijke landen als Nederland over de brug komen voor een land dat de afgelopen jaren zijn staatskas niet op orde bracht?

Om de crisis te verlichten, besloten de ministers van Financiën vorige week maandag al om alle begrotingsregels los te laten. Dat betekent dat landen als Italië en Spanje hun toch al hoge staatsschuld verder mogen laten oplopen.

Maar de landen in Zuid-Europa willen meer. Zij willen aanspraak kunnen maken op het Europese Stabiliteitsmechanisme (ESM), dat in het leven werd geroepen na de Griekse schuldencrisis. Dit ESM kan voor 400 miljard euro geld lenen bij beleggers en leent het op haar beurt uit aan landen in nood. Rijke landen staan ervoor garant dat het geld wordt terugbetaald. Daarom is de rente laag.

Eurobonds: gezamenlijke obligaties

Daarnaast wil Italië zogenoemde eurobonds in het leven roepen, Europese obligaties. Daarbij geeft niet elk land apart obligaties uit, maar alle eurolanden samen. Dat zou met name voor Zuid-Europese landen als Griekenland, Italië en Spanje goed nieuws zijn.

Deze landen moeten een hoge rente betalen op staatsobligaties en dat drukt zwaar op hun begroting. Met de eurobonds zou de rente die die landen moeten betalen een stuk lager worden: de rente zou ongeveer het gemiddelde zijn van alle huidige rentes.

Precies om die reden zijn Nederland en Duitsland fel tegen: deze landen krijgen juist te maken met een hogere rente dan de huidige en zij moeten dus flink meer gaan betalen.

Nederland en Duitsland zijn om een andere reden tegen: de financiële markt werkt als een soort ‘bewaker’ van de begrotingen die overheden maken. Als Italië grote begrotingstekorten heeft, is het genoodzaakt om tegen een hoge rente extra geld te lenen. Zo houdt de financiële markt overheden in het gareel. Geeft een land veel meer uit dan het verdient, dan stijgt de rente. Bij eurobonds vervalt deze controlerende functie van de financiële markt.

Italië heeft ook flink geprofiteerd van het beleid van de ECB dat miljarden aan staatsobligaties heeft opgekocht. De Italiaanse rente voor een lening met een duur van 10 jaar staat daardoor op 1,5 procent. Ter vergelijking: die van Nederland staat op -0.25 procent. Oftewel, de overheid krijgt 0.25 procent toe van beleggers.

Eerst maar eens onderzoek doen naar buffers

Minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) stelde vorige week voor om eerst maar eens onderzoek te doen naar de financiële buffers van sommige landen, voor er wordt gesproken over noodhulp via het ESM. Toen premier Mark Rutte een paar dagen later het voorstel van de Zuid-Europese landen blokkeerde om, vanwege de uitzonderlijke omstandigheden, gebruik te maken van het ESM, barstte de bom.

De Spaanse minister van Europese zaken deed op Twitter vrijdag een noodoproep aan minister Hoekstra (CDA): ‘We zitten samen in deze boot. (…) Er is geen tijd voor discussie over eerste- en tweedeklaskaartjes.’

Italiaanse politici gingen dinsdag in een paginagrote advertentie in het Duitse dagblad Frankfurter Allgemeine flink tekeer tegen Nederlandse politici. Nederland wordt zelfs ‘in alle opzichten een voorbeeld van gebrek aan ethiek en solidariteit’ verweten.

‘Nederland is het land dat sinds jaren met zijn fiscale beleid de belangrijkste Europese landen belastinginning ontneemt,’ staat in de advertentie. ‘Het zijn de publieke begroting en de sociaal zwakkeren in onze landen die daarvoor de prijs betalen. Zij worden vandaag het hevigst door de crisis getroffen. De Nederlandse houding is in alle opzichten een voorbeeld van gebrek aan ethiek en solidariteit.’

De Italiaanse politici herinneren verder aan de periode na de Tweede Wereldoorlog waarin Europese landen, waaronder Italië, Duitsland hielpen met zijn schulden. Daar zou Italië nu nog trots op zijn. ‘Lieve Duitse vrienden, de herinnering helpt de juiste beslissingen te nemen. Jullie als Duitsers behoren tot de grote Europese naties. Jullie plaats is aan de kant van de Europese instellingen, met waarden als vrijheid en solidariteit. Niet als volger van bekrompen nationaal egoïsme.’

Ex-hoofdredacteur van de NOS, Hans Laroes, liet weten dat hij zich voor de Nederlandse houding ‘schaamt’.

Rutte reageerde vrijdag tijdens de wekelijkse persconferentie na de ministerraad ontspannen. ‘Landen als Duitsland, Nederland en nog een heel rijtje landen willen er niks van weten. Dus ik denk niet dat die eurobonds er gaan komen. Dan ga je de grens over naar een transferunie, naar een vergemeenschappelijking van schulden. En dat willen we niet,’ zei Rutte.

‘Wij hebben in de afgelopen tien jaar ontzettend moeilijke maatregelen genomen. We zijn uit die crisis gekomen en hebben nu een appeltje voor de dorst. We kunnen forse leningen uitzetten op de kapitaalmarkt om onze economie te steunen. Dat wens ik ook andere landen toe. Daarom moeten ze, indien ze gebruikmaken van het ESM, afspraken maken over hoe ze omgaan met een eventuele nieuwe crisis,’ zei Rutte.

Storm geoogst

‘Als je zoveel storm oogst als wij nu doen, dan heb je het kennelijk niet goed gedaan in de boodschap,’ zei Hoekstra dinsdag bij RTL Z. ‘Wat wel is blijven hangen is het Nederlandse standpunt over de Eurobonds, maar wat volstrekt is ondergesneeuwd is de boodschap van solidariteit en van hier samen uit proberen te komen, die wij natuurlijk ook hebben willen geven.’

Hoekstra vindt dat hij zijn punt ‘te weinig empathisch’ heeft verwoord. Zo wil hij wel praten over geld voor medische voorzieningen. Maar de Eurobonds vindt hij niet verstandig. ‘Het is niet de oplossing voor een probleem dat nu bestaat. En uiteindelijk levert ons dat allemaal in de hele Eurozone meer risico’s op.’ In de eerste plaats is dit een gezondheidscrisis, onderstreepte Hoekstra.