De onverwacht snel stijgende inflatie boezemt angst in. Maar is de inflatie inderdaad op hol geslagen? Of valt het allemaal wel mee?
Het Centraal Bureau voor de Statistiek houdt het graag bij de feiten. Verwacht van hen geen ophitserij. Maar hun persbericht ‘Hoogste inflatie in bijna 40 jaar’ was natuurlijk niet vrij van emotie. Het roept herinneringen op aan de nadagen van de hoge inflatie in de jaren zeventig. Wie op 1 januari 1975 een briefje van 100 gulden onder zijn matras had gestopt, kon er op Oudjaarsdag al 10 procent minder voor kopen. Funest voor het vertrouwen van burgers.
‘Mijn grote waarschuwing’
MKB-Nederland-voorzitter Jacco Vonhof verwoordde de angst maandag in zijn EW Economie-lezing bondig:
‘Maar, dames en heren, dit is mijn grote waarschuwing: het begint steeds meer te lijken op de jaren zeventig. De energieprijzen stijgen, de inflatie stijgt, de overheid geeft ongebreideld geld uit en ondernemers bashen
is weer in de mode. Zelfs ABBA is weer terug…
Willen we werkelijk terug naar de jaren zeventig? Of
naar de massawerkloosheid die erop volgde in de jaren
tachtig? Ik vind die ABBA-revival best aantrekkelijk,
maar de rest niet.’
Is de oplopende inflatie (5,2 procent in november) inderdaad een voorbode voor grootschalige geldontwaarding en massawerkloosheid de komende jaren? Wie de inflatiegrafiek ziet, schrikt inderdaad wel.
Jarenlang kwam de inflatie niet boven de 2 procent uit (in 2019 wel, maar dat kwam niet door oververhitting van de economie, maar door een verhoging van het lage btw-tarief van 6 naar 9 procent). En nu dus opeens die enorme stijging. Het ziet er haast uit als de koers van cryptomunt bitcoin. Als die hard stijgt, staan de media ook vol met verhalen over hoe gemakkelijk het is om rijk te worden door de almaar stijgende koers. Totdat die koersen weer even hard dalen.
Gasprijzen stuwen inflatie
Maar de hoge inflatie wordt vooral gedreven door de snel fors gestegen energieprijzen, waarvan vooral de gasprijs in het oog springt. En dat raakt iedere Nederlander weer anders. Velen hebben een variabel tarief en voelen die prijsstijging vrij snel in hun portemonnee. Maar er zijn ook veel mensen die ervoor kiezen om hun energietarieven voor drie of zelfs vijf jaar vast te leggen. Wie dat heeft gedaan, merkt niets.
Wie de inflatiecijfers corrigeert voor notoir schommelende categorieën als voedsel en energie en belastingverhogingen (zie de grafiek hieronder), ziet dat de onderliggende inflatie 2,2 procent was in november. Niet eens zo heel veel hoger dan de officiële doelstelling van de Europese Centrale Bank van 2 procent. Daarmee keert de inflatie eigenlijk terug naar een trend die al voor corona was ingezet: de economie draait goed en de personeelstekorten nemen toe, waardoor na jaren van loonmatiging ook eindelijk de lonen weer wat harder stijgen.
Gezond fenomeen of reden tot paniek?
Dat is misschien reden voor de ECB om de kredietkraan ietsje dicht te draaien, maar is eerder een gezonde economische reactie op vraag en aanbod, dan reden tot paniek. Het is bovendien ook verre van de voorbode voor de massawerkloosheid uit de jaren tachtig, die volgde op de inflatie uit de jaren zeventig.
Wanneer is er wel reden om in paniek te raken? Centrale banken geven zelf toe dat zij verrast zijn door de snelle stijging van de inflatie. Als zelfs deze experts er naast zitten, waar moet je dan wel op vertrouwen? Experts kijken vooral naar de zogeheten loon-prijsspiraal. Als werknemers hogere lonen eisen omdat de prijzen stijgen, kan dat een zichzelf versterkend effect creëren. Werkgevers zien zich dan genoodzaakt hun prijzen te verhogen, waardoor de inflatie nog meer stijgt en werknemers in de volgende ronde nóg meer loonsverhoging eisen, enzovoort.
Trend van sterker stijgende lonen gebroken
Maar tot nu toe is daar nog niets van te zien. De overheid heeft snel een branddeken gegooid over de belangrijkste reden voor de stijgende inflatie – de energieprijzen – door de energiebelasting flink te verlagen in 2022. Gemiddeld scheelt dat een huishouden volgend jaar 400 euro belasting. Bovendien zijn werkgevers door de onzekerheden rond corona huiverig om de lonen snel te verhogen. De stijgende lijn van voor corona is zelfs doorbroken (zie de grafiek hieronder). Leuk dat er tekorten zijn op de arbeidsmarkt, maar werkgevers houden toch liever nog even de hand op de knip.
Bedenk vooral ook dat de stijgende gas- en benzineprijzen dan wel het nieuws domineren, maar dat tal van producten juist alleen maar goedkoper worden (zie de grafiek hieronder). Een mobiele telefoon en het bijbehorende abonnement zijn grofweg gehalveerd in prijs sinds 2015. En de benzine- en elektriciteitsprijzen stijgen nu wel rap, maar zijn in 2020 ook flink gekelderd, wat toen een meevaller was voor burgers.
