De Adviesraad Migratie is maandag 11 december met een rapport gekomen waarin de voors en tegens van arbeidsmigratie worden uiteenzet. Behalve met arbeidsmigranten zijn de tekorten op de arbeidsmarkt met nog zeven maatregelen tegen te gaan.
Voordat corona toesloeg, kampten bedrijven en overheidsdiensten al met vacatures die niet konden worden vervuld. Achter op bedrijfsbusjes werden ‘collega’s gevraagd’ en ook op ruiten van winkels en horecabedrijven hing deze oproep.
Drie jaar later is heel Nederland op zoek naar werknemers die er niet zijn. Het gebrek aan personeel was de afgelopen weken het meest zichtbaar op Schiphol, waar vluchten moesten worden geschrapt om de wachtrijen niet nog langer te maken. Bij een hoofdstedelijk vijfsterrenhotel zijn twee van de drie restaurants door gebrek aan medewerkers gesloten. De spoorwegen schrappen treinen en de politie kan taken niet uitvoeren omdat er onvoldoende agenten zijn.
‘Regeringscommissaris personeelstekort’ niet te veel gevraagd
Iedereen klaagt en wijst naar elkaar. Daarom moet politiek Den Haag het voortouw nemen. Na Regeringscommissarissen om #MeToo in kaart te brengen en sancties tegen Russen te realiseren, is een ‘Regeringscommissaris personeelstekort’ niet te veel gevraagd.
Een ‘zilveren kogel’ om het probleem op te lossen, is er niet. Ook omdat het in vrijwel alle sectoren van de samenleving speelt, en zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven. Maar één ding is zeker: als er geen oplossing komt, nemen de ergernissen toe en vreet het aan de economische groei, en dus aan de welvaart.
Langs welke lijnen zou een Regeringscommissaris naar een oplossing moeten zoeken? En wat zijn de voor- en nadelen ervan?
1.De beroepsbevolking moet langer werken
Deels gebeurt dat al door het opschuiven van de pensioenleeftijd. Omdat Nederlanders steeds ouder worden, kunnen ze ook langer in functie blijven. In 2024 is de officiële pensioenleeftijd al gestegen naar 67 jaar. Die zal nog hoger worden, zolang geldt dat gepensioneerden gemiddeld achttien jaar te leven hebben.
Deels was die hogere AOW-leeftijd uit financiële nood geboren. Vasthouden aan 65 jaar zou hebben betekend dat de gemeenschap – lees: de belastingbetaler – niet langer achttien, maar gemiddeld twintig jaar AOW had moeten betalen. Met een steeds grotere groep AOW’ers zouden die twee extra jaren te kostbaar of zelfs onbetaalbaar zijn geworden.
Bijkomend voordeel is dat werknemers door die hogere AOW-leeftijd over het algemeen langer doorwerken. Sinds 2003 nam het aantal werkende 65-plussers toe van 75.000 tot 300.000 in 2020. Wat zou helpen is als werknemers op de AOW-leeftijd niet automatisch hun baan verliezen. Dat zorgt voor extra verlichting van de druk op de arbeidsmarkt.
Ook per week of maand kan langer worden gewerkt. Bijna de helft van de beroepsbevolking werkte vorig jaar in deeltijd (4,5 tegen 4,9 miljoen). De arbeidsmarkt zou al enorm zijn geholpen als werknemers die 24, 28, of 32 uur per week werken, kiezen voor een werkweek van 4 uur extra. Stel – puur als voorbeeld – dat alle 60.000 mannen en vrouwen bij de politie dit doen, dan zijn de 6.000 vacatures daar in één klap vervuld. Zonder extra mensen aan te nemen.
De gemiddelde voltijdwerkweek is de afgelopen decennia van 45 uur gekrompen naar 40 uur en vervolgens naar 36 uur. Dat kan ooit logisch zijn geweest, bijvoorbeeld in perioden met een grote werkloosheid, maar is dat nu niet meer.
Probleem van langer werken per week is dat het netto soms nauwelijks iets oplevert of zelfs, als toeslagen vervallen, uiteindelijk inkomensverlies betekent. Dat punt moet bovenaan staan op het lijstje van de Regeringscommissaris.
2.Meer werken moet ook lonen
Het spreekt voor zich dat de politiek – kabinet en Tweede Kamer – hier iets aan kan en moet doen. Er zijn altijd mensen die zich senang voelen bij een vier-, drie- of tweedaagse werkweek, omdat ze in hun vrije tijd graag vrijwilligerswerk doen of deze tijd gebruiken voor een leuke hobby. Of hun werk te zwaar vinden. Maar het is zonde als ze afhaken omdat een langere werkweek nauwelijks geld in het laatje brengt.
De politiek moet dat zichzelf aanrekenen, want het komt door een combinatie van belastingen en toeslagen die de afgelopen twintig jaar is geïntroduceerd. Eerst door alle toeslagen die onder het kabinet-Balkenende II (2003-2006) tot stand zijn gekomen. En vervolgens door het inkomensafhankelijk maken van de arbeids- en heffingskorting onder het kabinet-Rutte II (2012-2017), een eis van de PvdA in ruil voor het niet inkomensafhankelijk maken van de zorgpremie.
3.Betere inzet van het arbeidspotentieel
Dit is een beetje het argument van de borreltafel: verlaag de uitkeringen en zet werklozen en arbeidsongeschikten aan het werk. Zo werkt het helaas niet in de praktijk. Maar aan de vraagkant – aan de kant van de werkgevers – kan wel degelijk iets worden gedaan. Zo is het ontegenzeggelijk waar dat bedrijven en overheden nogal terughoudend zijn om werknemers met een lichte of iets zwaardere handicap – geestelijk of lichamelijk – in te zetten. In de Verenigde Staten, waar discriminatie van ‘mensen met een beperking’ veel minder acceptabel is, werken veel meer mensen die in Nederland gelden als ‘arbeidsongeschikt’.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout