Nederland heeft een belangrijke rol in de wereldwijde handel in grondstoffen. Maar in die keiharde bedrijfstak staat deze positie continu onder druk. Nederland verliest grip, Azië komt op.
Wie bel je als je energievoorziening acuut in gevaar is? Het is een vraag waarmee het welvarende Europa vorig jaar plots werd geconfronteerd. Energie was er altijd voorradig. Tot Rusland een jaar geleden Oekraïne binnenviel en de gastoevoer naar Europa afkneep.
De grondstofhandelaren die de economie laten draaien
Door de hoge prijzen hier kwamen haast als vanzelf razendsnel de lng-schepen met vloeibaar aardgas naar Europa. Probleem opgelost (voorlopig althans). Maar daarachter gaat een wereld van gehaaide en grotendeels onbekende bedrijven schuil die ook in rustige tijden zorgen dat overal ter wereld auto’s kunnen rijden, elektriciteitscentrales draaien, voedsel op tafel komt en fabrieken hun staal krijgen aangeleverd. De lng-handel is niet meer dan de nieuwste tak van sport voor hen. Wie zijn die bedrijven, zoals Glencore, Trafigura, Cargill en Vitol? En hoe komt het dat het kleine Nederland boven zijn gewicht meebokst?
Toen Europa na de Tweede Wereldoorlog aan zijn industriële wederopstanding begon en de vrijhandel toenam, groeide ook de behoefte aan grondstoffen (olie, kolen, staal, voedsel). En die lagen niet per se binnen de landsgrenzen of die van afbrokkelende koloniale rijken. Westerse oliebedrijven werden bovendien verjaagd uit olieproducerende landen. Hoe kwam Europa dan nog aan zijn grondstoffen?
Feilloos de weg weten in het westen en in dictaturen
Zie daar de opkomst van de grondstoffenhandelaren. Mensen die niet alleen deals wisten te sluiten met dictators (al dan niet met smeergeld), maar die ook exact op de hoogte waren van de economische situatie in het Westen. Waar kon hun olievracht het beste naartoe worden gebracht? En als je eenmaal wist hoe dat spel werkte voor olie, kon je dat ook toepassen op aluminium, graan, of welk bulkgoed dan ook.
Doordat veel investeerders en banken zich niet gemakkelijk voelden bij deze risicovolle en soms dubieuze handel, moesten de handelaren met eigen geld werken. Veel bedrijven zijn nog altijd in handen van het eigen personeel – en dus zijn ook de megawinsten voor hen.
Belangrijke spelers in LNG-handel
De Europese gasproblemen vorig jaar waren een kolfje naar de hand van de handelaren. Zij hadden al een flinke positie opgebouwd in de wereldwijde lng-handel. Bedrijven als Vitol, Gunvor en Trafigura sloten contracten af met producenten, kochten de schepen om lng te vervoeren en huurden ruimte in tanks om het vloeibare gas wereldwijd te kunnen ontladen.
Nederland, dat voor bijna de helft van zijn energievoorziening afhankelijk is van aardgas, haalde vorig jaar grofweg een kwart van zijn aardgasbehoefte uit lng. Daarmee worden deze handelaren een belangrijke pijler onder de energievoorziening.
Grote jongens Vitol, Cargill en Glencore
Tegelijkertijd is die afhankelijkheid niets nieuws. Hetzelfde geldt voor de oliehandel, met Vitol als grootste oliehandelaar – en tevens grootste bedrijf van Nederland. Het Amerikaanse Cargill is de grootste handelaar in agrarische producten, en het Zwitserse Glencore is dat op het gebied van metalenhandel, waaronder ook koper en aluminium. Zij zorgen ervoor dat de aanvoer van deze cruciale producten zo soepel verloopt dat maar weinig mensen in het Westen er überhaupt bij stilstaan.
Lees verder onder het kader
Glencore
Zwitserse metaal-, kolen- en oliemoloch. In 1974 opgericht door de controversiële en later veroordeelde grondstoffenhandelaar Marc Rich. Was lang in handen van Rich en later het personeel, maar is sinds 2011 beursgenoteerd, nu met 256 miljard dollar omzet. Heeft ook steeds meer eigen mijnen.
Trafigura
Fransman Claude Dauphin brak met zijn werkgever Marc Rich en begon voor zichzelf. Nam daartoe een bestaande Nederlandse bv over: Trafigura Beheer. Gifschandaal rond Probo Koala deed bedrijf geen goed. Met 6,6 miljoen vaten olie per dag en metaalhandel zet het 318 miljard dollar om. Personeel is eigenaar.
Cargill
William Cargill begon in 1865 een graanhandel langs de snel uitbreidende Amerikaanse spoorlijnen. Verkocht in 2022 voor 165 miljard dollar aan graan en andere agrarische producten in 125 landen. Sinds 1930 ook in Rotterdam gevestigd, nam daar in 2011 diervoederbedrijf Provimi over. Nog altijd familiebedrijf.
Archer Daniels Midland
Het beursgenoteerde ADM werd in 1902 opgericht door de vrienden George Archer en John Daniels als lijnzaadhandel. Breidde na de Tweede Wereldoorlog uit naar Zuid-Amerika en Europa. Verhandelt nu ook soja, graan en maïs, mede als biobrandstof. Is door vele overnames gegroeid tot 102 miljard dollar omzet.
Viterra
Het drie jaar oude bedrijf is met 41 miljard dollar het vijfde bedrijf van Nederland. Ontstond toen Glencore zijn agri-handel afsplitste. Heeft wereldwijd opslagtanks, fabrieken en haventerminals, waar 90 miljoen ton graan, maïs en soja doorheen gaan. Eigenaar zijn Glencore en Canadese pensioenfondsen.
Bunge
Amerikaanse oliën- en vettenhandelaar en -verwerker heeft hoofdkantoor talloze keren verplaatst. Begon in 1818 in Amsterdam, verhuisde naar Antwerpen, later Argentinië, Brazilië en zetelt nu in het Amerikaanse St. Louis. Met 48 miljard dollar omzet kleinste van de vier grote ‘ABCD’ agri-handelaren.
Gunvor
De Zweed Torbjörn Törnqvist en de Rus Gennadi Timtsjenko zagen in 2000 kansen in de olie-export uit Rusland. Met 21 miljard kuub ook een grote lng-speler. Het 135 miljard dollar omzettende concern zei na de inval in Oekraïne bijna alle banden met Rusland en met Timtsjenko te hebben verbroken.
Mercuria
Zwitsers bedrijf groeide binnen 20 jaar naar 130 miljard dollar omzet, vooral door handel in olie, maar ook gas en metalen. Oprichters Daniel Jaeggi en Marco Dunand werkten eerder voor de ooit onaantastbare grondstoffenhandelaar Philipp Brothers. Zet sterk in op levering aan China. Personeel is grootaandeelhouder.
Over waar die grondstoffen vandaan kwamen, werden vooral niet te veel vragen gesteld. Maar die tijd is voorbij. Voor- al door het steeds strengere optreden van politieagent Amerika lijken de grootste excessen tot het verleden te behoren. Veel grote handelaren hebben hun hoofdkantoor, of belangrijke handelsvloeren, in Zwitserland staan, een land waar handel het vaak wint van moraal.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout