Na een debat van twee decennia over het pensioenstelsel, gaat de grootscheepse verbouwing eindelijk van start. Maar betekent het nieuwe stelsel ook een verbetering voor de werknemer?
Deze vraag legt EW voor aan Lex Hoogduin (66), hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen en voormalig bestuurslid van De Nederlandsche Bank.
Grootste monopolie van Nederland
‘Op Twitter heb ik de pensioensector wat provocerend, maar niet ten onrechte, het grootste monopolie van de Nederlandse economie genoemd. Je bent als werknemer gedwongen om deel te nemen aan een bepaald pensioenfonds en je hebt heel weinig te zeggen. Het wordt bestierd door werkgevers en werknemers. Er is geen concurrentie. Er is geen keuze in fondsen, en ook niet in de hoogte van je pensioen en de zekerheid daarover.’
‘We schuiven, althans op papier, van grote zekerheid met weinig pensioen, naar meer risico en een hoger pensioen. Pensioenfondsen mogen straks maar twee contracten aanbieden. Het verschil in de contracten is de mate van solidariteit, en niet een verschil in risico en zekerheid. Terwijl er veel meer smaken mogelijk zijn.’
Geen keus voor de deelnemer
‘Waarom introduceer je geen concurrentie tussen aanbieders? Uiteraard met streng toezicht op de pensioenfondsen, met regels over transparantie. De communicatie zou kunnen gaan over het verwachte pensioen, het minimaal acceptabele pensioen, de pensioenleeftijd en de premie. Met die vier dingen kan de deelnemer spelen. Hierin zit een samenhang. Aanbieders kunnen laten zien dat een hoger verwacht pensioen ook een hogere premie betekent. Of een hogere pensioenleeftijd.
‘Nu krijg je een eenpansmaaltijd voorgezet. Je mag niet eens zelf kiezen. De keus wordt gemaakt door de sociale partners. Alsof ik naar de winkel ga en één type yoghurt kan kiezen, te bepalen door de directie van Ahold. Die vergelijking vind ik leuk, omdat de vakbeweging roept dat de marktmacht van Ahold moet worden doorbroken. Nou, bij supermarkten is er heel wat meer concurrentie dan bij pensioenfondsen. En het gaat bij supermarkten ook nog eens om minder geld.
Gemiste kansen
‘Als we verplicht bij Albert Heijn boodschappen zouden moeten doen, of bij Dirk, dan zou dat welvaartsverlies opleveren. Bij pensioenfondsen speelt dat net zo.
‘Of de stelselhervorming een verbetering is? In een aantal opzichten misschien wel en in aantal zaken ook niet. Maar de echte verbeteringen die mogelijk waren, zijn gemist. Dat is mijn punt.’