De overheid komt de komende jaren tientallen miljarden tekort, onder meer doordat er extra geld moet naar de zorg, defensie en rentelasten. Politici grijpen dan al snel naar belastingverhoging. Maar waarom niet bezuinigen? In aanloop naar Prinsjesdag 2023 biedt EW een handzaam lijstje.
Eén waarschuwing van het Centraal Planbureau over het stijgende aantal armen was voldoende om Den Haag in de gebruikelijke reflex te laten schieten. Inkomensondersteuning voor de lage inkomens omhoog en dus de belastingen voor de hogere inkomens ook omhoog. Iemand moet de rekening van de armoedebestrijding immers betalen.
Het zullen niet de laatste belastingverhogingen zijn, want de lijst met stijgende overheidsuitgaven voor de komende jaren is lang. Heel lang. Dat probleem is niet exclusief Nederlands, alle westerse landen lopen er tegenaan. Tijdens de traditionele jaarlijkse augustusbijeenkomst van centrale bankiers in Jackson Hole in de Verenigde Staten, was Big Government het thema – de grote overheid. Hoe is dat zo gekomen en wat is eraan te doen?
Overheden kregen de afgelopen jaren een veel grotere rol toebedeeld
Overheden hebben de afgelopen jaren vaak tegen en wil en dank opeens een veel grotere rol toebedeeld gekregen. De coronapandemie eiste intensieve bemoeienis met de economie en de bijbehorende grote steunprogramma’s joegen de staatsschulden op. Bijna aansluitend op de pandemie maakten de Russen met hun aanval op Oekraïne duidelijk dat er van vredesdividend geen sprake meer is. Het gros van de NAVO-landen geeft veel extra geld uit om het achterstallige onderhoud van hun defensie in te lopen.
De oplopende energieprijzen door de oorlog in Oekraïne en de geldsmijterij tijdens corona zorgden voor stijgende prijzen, waardoor meer geld naar armoedebestrijding moest. Om die inflatie in toom te houden, verhogen centrale banken ook in rap tempo de rente. Daardoor moeten ook overheden hogere rentes betalen op hun toch al flink gestegen staatsschulden.
De lang van tevoren aangekondigde vergrijzing van de wereldbevolking voltrekt zich intussen in hoog tempo. Het zet een rem op de economische groei, terwijl het beroep op de gezondheidszorg stijgt. Boven op dit alles is er de energietransitie, met overheden die hun bedrijfsleven willen laten vergroenen, vaak ten koste van andere landen. De Verenigde Staten lokken bedrijven uit Europa met honderden miljarden dollars aan groene subsidies. De Europese Unie beraadt zich op tegenmaatregelen die eveneens in de honderden miljarden euro kunnen lopen.
Jeroen van Wensen: Kabinet geeft veel uit, staatsschuld loopt hard opWaar op te bezuinigen? Een moeizame lijst
Wie de lijst met bezuinigingen ziet, wordt niet vrolijk. Wellicht op het flink schrappen in het ambtenarenbestand na, zijn alle maatregelen zeer pijnlijk, en zullen tot veel teleurstelling leiden. Is het niet onder internationale partners (waar blijft je belofte aan de NAVO?), dan zijn het wel de eigen burgers (waarom mijn huis ‘opeten’ om zorg te krijgen?).
Maar voordat politici na de verkiezingen de tekorten van tientallen miljarden euro’s automatisch op de burger afschuiven (of de toekomstige burgers, als de staatsschuld oploopt en wordt doorgeschoven), zullen zij er niet aan ontkomen om goed uit te leggen dat zij tot het uitsterste zijn gegaan om eerst zelf de tering naar de nering te zetten.