Arbeidsongeschiktheidsverzekering voor ondernemers verplicht: zo zit het

Vanaf 2027 zijn zelfstandigen verplicht een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten, zo stelt het afzwaaiende kabinet voor. Twaalf vragen over de BAZ, de basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen.

1. Geldt de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering ook voor zzp’ers?

2. Wie moeten een arbeidsongeschiktheidsverzekering nemen?

3. Voor welke werkenden geldt de verzekeringsplicht arbeidsongeschiktheid niet?

4. Zijn ondernemers met een bv uitgezonderd van de verzekeringsplicht arbeidsongeschiktheid?

5. Ik moet een arbeidsongeschiktheidsverzekering, maar is dat verplicht de BAZ?

6. Hoe zit het met de stabiliteitsbijdrage?

7. Als er geen commerciële verzekering is, geldt dan de BAZ?

8. Maar het UWV heeft toch enorme achterstanden?

9. Hoe hoog zijn de premie en de uitkering van de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering?

10. Hoe zit de uitkering van de arbeidsongeschiktheidsverzekering ondernemers in elkaar?

11. Krijgen we nu miljarden euro’s van Brussel?

12. Ik vind de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering maar niets. Kan ik klagen?

1. Wordt de BAZ (of een andere arbeidsongeschiktheidsverzekering) verplicht voor zzp’ers?

Door de verwijzing naar zelfstandigen lijkt het alsof alleen zzp’ers zich verplicht moeten verzekeren – de zelfstandigen zonder personeel. Maar zzp’ers hoeven niet allemaal verplicht verzekerd te zijn, terwijl de eigenaar van een internationaal opererend bedrijf met duizend man personeel in dienst dat soms wel moet zijn.

2. Okay. Wie moeten een arbeidsongeschiktheidsverzekering nemen?

Werkenden die ‘winst uit onderneming’ behalen. Deze fiscale term uit de inkomstenbelasting is van toepassing op naar schatting 1,3 miljoen ondernemers. De Belastingdienst vindt in dat geval dat je bedrijfsmatig bezig bent en een organisatie hebt met voldoende substantie.

Een andere voorwaarde is dat de organisatie staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel als eenmanszaak, vennootschap onder firma, maatschap of commanditaire vennootschap. Iedereen met zo’n inschrijving is een zogeheten ondernemer voor de inkomstenbelasting.

Van deze groep van 1,3 miljoen ondernemers heeft de helft ook een baan bij een werkgever. Die helft is straks verplicht verzekerd voor de werknemersverzekering WIA én voor de zelfstandigenverzekering BAZ.

Er was eerst het idee om agrariërs uit te zonderen, maar die moeten bij nader inzien toch ook aan de verplichte verzekering.

En voor de duidelijkheid: ook zelfstandigen mét personeel zijn verplicht verzekerd, als ze voldoen aan de hierboven genoemde voorwaarden.

3. Voor welke werkenden geldt de verzekeringsplicht niet?

Werknemers, want die hebben de WIA. Ook AOW’ers met winst uit onderneming zijn uitgezonderd. Net als iedereen met resultaat uit overige werkzaamheden. Dat zijn degenen die naast hun baan ook een internethandeltje drijven, of stille vennoot zijn in een commanditaire vennootschap.

Ook de meewerkende partner die daar weinig of geen beloning voor krijgt, is niet verplicht verzekerd. Directeuren-grootaandeelhouders (dga’s), de ondernemers met een bv, zijn ook niet verplicht verzekerd. Overigens werken veel zzp’ers vanuit hun bv – dat zijn dan ook dga’s.

4. Waarom zijn ondernemers met een bv uitgezonderd van de verzekeringsplicht?

De uitvoering zou met 269.000 dga’s erbij een stuk lastiger worden, omdat die werken met een ander inkomens- en winstbegrip. En veel vaker dan ondernemers in de inkomstenbelasting, hebben dga’s al een verzekering. Of er zit gewoon veel vermogen in de bv.

Maar de belangrijkste reden is dat zelfstandigen met een bv nauwelijks concurrent zijn van gewone werknemers. Zij hebben geen recht op ondernemersaftrekken en moeten zichzelf in de regel een loon van minimaal 56.000 euro per jaar toekennen.

Zelfstandigen in de inkomstenbelasting (dus zonder bv) houden vooral bij een laag inkomen netto meer over dan een werknemer. Dat komt doordat zij (vaak) recht hebben op de zogeheten ondernemersaftrekken. Bij een winst van 2.500 euro per maand is het netto-inkomen van de zelfstandige ook 2.500 euro per maand. Vandaar dat nogal wat werknemers hun baan graag inruilen voor het zzp-schap.

De overheid probeert dat te ontmoedigen, door de ondernemersaftrekken te verlagen. Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering, met een premie van minimaal 200 euro in de maand, is een nog steviger slot op de deur.

5. Ik moet straks een arbeidsongeschiktheidsverzekering nemen. Is dat verplicht de BAZ?

Nee. Het kabinet wil dat ondernemers de mogelijkheid behouden om verzekerd te zijn bij een commerciële verzekeraar. Een kwart van de ondernemers heeft daar al een polis lopen. Zeker de zelfstandigen met hoge inkomens zijn vaak al goed verzekerd. Zij hoeven niets aan te passen. En wie straks naar een commerciële verzekeraar wil, mag daar dus naartoe.

De verzekeraar geeft door aan het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) dat er al een verzekering loopt. Zo verkrijgt u een opt-out voor de BAZ.

6. Hoe zit het met de stabiliteitsbijdrage?

Is het zo simpel allemaal? Nee, natuurlijk niet. Voor privaat verzekerden komt er nog een stabiliteitsbijdrage.

Dat zit als volgt: velen kunnen door een slechtere gezondheid niet terecht bij de verzekeraar. Bij de verzekeraar zitten dus in de regel de gezonde mensen. Bij de BAZ die de overheid aanbiedt (waarover zo veel meer) kan je ook met een slechtere gezondheid terecht. Daardoor moet overheid wel vaker uitkeren dan een verzekeraar, en zijn verzekerden dus duurder uit bij de overheid. De stabiliteitsbijdrage trekt dat recht, en is daarmee een vereveningsbijdrage (maar ‘stabiliteitsbijdrage’ klinkt waarschijnlijk beter). De hoogte is nog niet bekend.

De verzekerde voorwaarden bij de commerciële verzekeraar mogen niet onderdoen voor die van de BAZ (zie vraag 9). En de premie mag niet lager zijn dan die van de BAZ.

7. Dus als er geen commerciële verzekering is, dan geldt de BAZ?

Ja. Dan bent u automatisch verzekerd voor de basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen. De Belastingdienst int de premie. En als u ziek wordt, dan meldt u zich bij het UWV.

8. Maar het UWV heeft toch enorme achterstanden?

Ja, veel van de ongeveer 850.000 arbeidsongeschikte werknemers wachten al jaren op bericht van het UWV. Ben ik nou wel of niet arbeidsongeschikt? En in welke mate? Hoe zit het met mijn uitkering?

Vreemd genoeg vindt het afzwaaiende kabinet het geen enkel probleem om het zwaar onderbemande en weinig productieve UWV met nog meer werk op te zadelen.

In het wetsvoorstel staat dat de verzekering pas over een paar jaar ingaat. Gelukkig zijn dan de problemen bij het UWV over. Omdat er dan wel voldoende keuringsartsen zijn, en de keuring voor arbeidsongeschikte werknemers is vereenvoudigd. De achterstanden zijn dan als sneeuw voor de zon verdwenen.

(Als u dat een realistische aanname vindt, dan werkt u waarschijnlijk bij het ministerie van Sociale Zaken en was u het die dat van de minister moest opschrijven in het wetsvoorstel. Bent u dat niet, dan vindt u dit riskant wensdenken en vreest u dat zieke ondernemers achteraan mogen aansluiten in de lange rij met werknemers.)

9. Hoe hoog zijn de premie en de uitkering van de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering?

De premie bedraagt maximaal 195 euro per maand. De uitkering is 70 procent van de winst, maar nooit meer dan het minimumloon. Per juli 2024 is dat 2.133 euro per maand.

De premie is aftrekbaar voor de inkomstenbelasting, en de uitkering is belast. De uitkering gaat in na een jaar ziekte en duurt dan maximaal tot de AOW-leeftijd.

Of (met wat meer percentages): het premiepercentage bedraagt maximaal 6,5 procent van de winst, maar maximaal over 142,86 procent van het minimumloon (ongeveer 36.000 euro).

De Belastingdienst int de premie zoals die nu ook al de inkomstenbelasting en de inkomensafhankelijke bijdrage voor de zorgverzekeringswet int. Met voorlopige aanslagen en alles wat daarbij hoort. Dus zoals ondernemers gewend zijn.

10. Wat valt er nog meer over de uitkering te melden?

Wie zich ziek voelt, hoeft niet meteen het UWV te bellen. Wie na een tijdje ziekte denkt dat het weleens langer kan duren, moet wel bellen. Het UWV stelt dan, aan de hand van het ziektebeeld, de eerste ziektedag met terugwerkende kracht vast.

Na een jaar volgt een keuring door het UWV. Dan wordt gekeken in hoeverre u nog in staat bent om het minimumloon te verdienen. Lukt dat niet meer, dan krijgt u een BAZ-uitkering.

Let ook op dat uw uitkering stopt als u in de gevangenis belandt. Of als u uitreist naar het buitenland om voor IS of een andere terroristische organisatie de beest uit te hangen.

11. Krijgt Nederland nu miljarden euro’s van Brussel?

Nederland is goed op weg. Afzwaaiend minister-president Mark Rutte (VVD) bedong in Brussel dat EU-lidstaten niet zomaar recht hebben op de miljarden euro’s uit de Herstel- en Veerkracht Faciliteit. Zij moeten eerst een Herstel- en Veerkracht Plan opstellen en uitvoeren.

Rutte vulde voor Nederland onder meer de pensioentransitie in (die is gelukt) en een verplichte verzekering voor zelfstandigen. Als dit wetsvoorstel later dit jaar wordt afgehamerd in de Tweede Kamer en in 2027 (of met goedkeuring van Brussel) in 2028 of 2029 wordt ingevoerd, dan maakt Nederland weer wat meer kans op 5,4 miljard euro uit dit ‘Coronafonds’.

12. Ik vind die verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering maar niets. Kan ik klagen?

Jazeker. Het wetsvoorstel ligt voor ter consultatie. Dat betekent dat iedereen zijn mening mag geven.

Zo vindt de overheid dat de BAZ noodzakelijk is om te voorkomen dat ondernemers in overvloedige mate leunen op de Bijstand. Maar veel ondernemers stellen dat de overheid het nalaat om dit met cijfers aan te tonen.

Velen denken bij de BAZ terug aan de WAZ (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen) die werd ingevoerd in 1998 en afgeschaft in 2004. Zij vonden de WAZ een gedrocht en denken dat de BAZ daarom waarschijnlijk ook een mislukking wordt.

Een compliment geven mag natuurlijk ook. Als u er maar van bewust bent dat iedereen kan meelezen. Mogelijke klanten ook. Wie begint te foeteren dat het allemaal maar onbetaalbaar is, kan een klant mislopen: wie wil er immers zaken doen met een weinig kredietwaardige partij? (Tip: vink in dat geval het knopje ‘anoniem’ aan.)

U kunt hier meer lezen (ook wat het verschil is met de WAZ) en reageren.

Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief

Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.