De Amerikaanse overheid wil dat Meta Instagram en WhatsApp verkoopt. Doel: het beteugelen van Mark Zuckerbergs machtspositie op sociale media. Een historische antitrustzaak is begonnen in Washington.
1. Waar draait de rechtszaak tegen Meta om?
In Washington D.C. is maandag 14 april een zeldzaam mededingingsproces begonnen tegen techgigant Meta, het moederbedrijf van Facebook, WhatsApp en Instagram.
De Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC) wil dat Meta Instagram en WhatsApp afstoot. De FTC heeft de overnames destijds goedgekeurd, maar komt daar nu op terug omdat er nieuwe inzichten zijn ontstaan over de gevolgen voor concurrentie en marktmacht. De FTC stelt nu dat Meta deze bedrijven juist kocht om concurrenten uit te schakelen en zo een monopolie te creëren, wat destijds minder duidelijk was of minder zwaar werd gewogen.
Facebook nam Instagram in 2012 over voor 1 miljard dollar en WhatsApp twee jaar later voor 22 miljard dollar. Die aankopen zouden bedoeld zijn geweest om te voorkomen dat kleinere concurrenten zouden uitgroeien tot een bedreiging.
2. Wat is het standpunt van de FTC?
De FTC moet twee dingen aantonen. Ten eerste dat Meta jarenlang een monopolie heeft gehad op het gebied van persoonlijke sociale netwerken in de Verenigde Staten.
In deze definitie vallen platforms als Snapchat en MeWe, omdat gebruikers daar vooral contact onderhouden met mensen die ze persoonlijk kennen.
Videoplatforms als TikTok en YouTube laat de FTC buiten beschouwing, omdat die volgens de commissie draaien om het volgen van ‘makers’—publieke figuren, influencers of videomakers—en niet om sociale interactie tussen vrienden, familieleden of bekenden.
Ten tweede moet de FTC bewijzen dat de overnames van WhatsApp en Instagram de concurrentie hebben geschaad. Daarbij beroept de commissie zich op interne e-mails van Mark Zuckerberg, waarin hij zou hebben geschreven: ‘Beter kopen dan beconcurreren.’
3. Hoe verdedigt Meta zich?
Meta betwist de afbakening van de markt. Volgens het bedrijf zijn ook YouTube en TikTok serieuze concurrenten van Facebook. Als die wel worden meegerekend, is er volgens Meta geen sprake van een monopolie.
Bovendien zegt het bedrijf dat gebruikers en adverteerders niet slechter af zijn door de overnames. WhatsApp en Instagram zouden volgens Meta nooit zo groot zijn geworden zonder de middelen en expertise van Facebook.
4. Wat zijn de mogelijke gevolgen voor Meta?
Als de rechter Meta dwingt om Instagram en WhatsApp af te stoten, zou dat historisch zijn. Zulke gedwongen opsplitsingen zijn uiterst zeldzaam.
Het zou ook grote gevolgen kunnen hebben voor investeerders en start-ups: grote technologiebedrijven zouden voorzichtiger worden met overnames, waardoor beginnende bedrijven mogelijk moeilijker financiering krijgen.
Een uitspraak over mogelijke sancties zou pas in 2026 volgen, en ook daarna zijn jarenlange beroepsprocedures niet uitgesloten. De verkoop van Instagram of WhatsApp is dus voorlopig niet aan de orde.
5. Wat is de rol van president Donald Trump in dit proces?
De zaak werd aangespannen tijdens Trumps eerste termijn als president, toen de meerderheid van de FTC bestond uit Republikeinse benoemingen.
Inmiddels heeft Trump opnieuw invloed op de commissie: hij benoemde dit jaar een nieuwe voorzitter en ontsloeg twee Democratische commissarissen, die hem nu aanklagen.
Intussen heeft Zuckerberg geprobeerd de relatie tussen Trump en Meta te verbeteren. Hij versoepelde onlangs het moderatiebeleid waar Republikeinen fel op tegen waren. Dit voedt de speculatie dat Trump via de FTC zou kunnen aansturen op een schikking of intrekking van de zaak.
Vooralsnog heeft FTC-voorzitter Andrew Ferguson alleen gezegd dat hij een ‘wettig bevel’ zou opvolgen, zonder toelichting.
6. Hoe kijkt de Europese Unie naar de overnames van Instagram en WhatsApp?
De Europese Commissie keurde de overnames van Instagram en WhatsApp door Facebook destijds goed, maar legde Facebook in 2017 een boete van 110 miljoen euro op voor het verstrekken van misleidende informatie tijdens de overname van WhatsApp.
Sindsdien is de Europese Unie kritischer geworden ten aanzien van de marktmacht van grote techbedrijven. Onder de Digital Markets Act staat Meta nu onder streng toezicht, met regels die zijn gericht op het voorkomen van machtsmisbruik en het bevorderen van eerlijke concurrentie.
Vorig jaar kreeg Meta nog een boete van 798 miljoen euro voor het koppelen van Facebook Marketplace aan het hoofdplatform, wat volgens de Europese Commissie concurrenten benadeelde.
Hoewel de Europese Unie de overnames destijds heeft goedgekeurd, blijft de Commissie waakzaam ten aanzien van de marktdominantie van Meta en andere grote technologiebedrijven.