Een korte campagne om de eigen achterban naar de stembus te lokken. Zo typeerden de Nederlandse campagneleiders de ochtend na de stembusgang de Europese verkiezingen.
Onder genot van koffie en een croissant konden de campagneleiders terugblikken in het Haagse perscentrum Nieuwspoort, een traditie van Stichting Machiavelli. Op het podium stonden dit keer de campagnekopstukken van GroenLinks-PvdA, VVD, D66, CDA, BBB en NSC.
Geen van hen had een bedrukt gezicht. Bijna iedereen had wat te vieren. NSC-campagneleider Simone Borgstede was het minst blij, ondanks dat de partij voor het eerst in het Europees Parlement is verkozen. De partij van Pieter Omtzigt had op meer zetels gehoopt dan één.
‘De campagne kwam voor ons wat te vroeg,’ oordeelde Borgstede. De partij was niet goed genoeg georganiseerd. Lijsttrekker Dirk Gotink ‘heeft zijn naamsbekendheid verdubbeld’ – maar wel van niets naar nauwelijks iets, was de bittere constatering van Borgstede.
VVD haalde opgelucht adem
Uit de mond van CDA’er Hielke Onnink kwam geen onvertogen woord, want de drie zetels voelen als winst na de afstraffing bij de Tweede Kamerverkiezingen. D66-campagneleider en Tweede Kamerlid Wieke Paulusma zag in de uitslag een keuze voor een sterk Europa.
Laura Vissenberg (GroenLinks-PvdA) beaamde dat, en constateerde tevreden dat haar partij opnieuw de grootste Nederlandse fractie levert. Dat de combipartij een zetel minder heeft dan vijf jaar geleden, mag de pret niet drukken. Toen was het politieke landschap heel anders, zei Vissenberg.
VVD’er Benjamin van Es was opgelucht, ook al verloren de liberalen een zetel. ‘We hadden erger gevreesd. Je ziet dat de partij stabiliseert.’ Dat partijleider Dilan Yeşilgöz zich na de uitslagen niet liet zien bij de media, was volgens Van Es om het moment te gunnen aan lijsttrekker Malik Azmani en zijn Europese team. Mensen moeten niet denken dat Yeşilgöz geen zin had om stil te staan bij haar tweede nederlaag op rij als partijleider.
Kritiek op PVV
De VVD-campagneleider was de enige die de PVV feliciteerde met de forse winst. Van NSC tot D66 en GroenLinks-PvdA klonk er kritiek op de PVV-campagne. Lijsttrekker Sebastiaan Stöteler liet zich nauwelijks zien. NSC’er Borgstede sprak van campagne voeren per tweet.
Volgens D66’er Paulusma is dat niet hoe je campagne hoort te voeren. ‘Daar hoort bij: de straat op gaan, het gesprek met de kiezer aangaan.’ BBB’er Tjeu Berlijn vatte de PVV-campagne samen als ‘kort, intensief en op de eigen manier’.
BBB probeerde met een busreis door Overijssel de eigen kiezer op te trommelen, maar ook Berlijn constateerde dat veel BBB-kiezers alsnog thuis bleven. VVD’er Van Es had het over ‘opkomstverkiezingen’.
Meer aandacht gewenst
Geen van de partijen is tevreden met de aandacht voor de Europese verkiezingen. De opkomst (47 procent) is weliswaar hoger dan vijf jaar geleden, maar aanzienlijk lager dan bij Tweede Kamerverkiezingen.
GroenLinks-PvdA’er Vissenberg wil de volgende keer nog meer de straat op gaan, terwijl Paulusma van D66 eerder met de campagne wil beginnen. Al trapte haar partij al in februari de campagne af in Brussel.
Het buitenland stuurt oud-ministers en andere partijmastodonten, Nederlandse partijen kiezen keer op keer onbekenden als lijsttrekker. Maar de hand werd niet in eigen boezem gestoken. NSC’er Borgstede merkte smalend op dat de media eerder vroegen om partijleider Pieter Omtzigt dan Dirk Gotink.
Televisiedebatten waren opnieuw belangrijk voor de partijen. BBB’er Berlijn zag dat kiezers rond elk debat online meer zochten naar de partij en de lijsttrekker. Bij andere campagne-evenementen gebeurde dat niet.
Formatie eiste aandacht op
Gelukkig werd Europa de laatste twee weken voor de verkiezingen nog wat aandacht gegund, zei CDA’er Onnink. Maar slotsom was toch wel dat de formatie alle aandacht opslokte, en ook de niet-formerende partijen in de weg zat. Ook D66, volgens Paulusma. Het gebrek aan aandacht lag volgens haar niet aan de eigen campagneboodschap.
Van de beoogde coalitiepartijen gaven VVD en NSC grif toe dat de formatie ook hun campagne in de weg zat. ‘Het is toch alsof je met je handen op de rug bent gebonden,’ zei NSC’er Borgstede. ‘Je gaat er niet met gestrekt been in,’ zei Van Es (VVD), die sprak van een ‘ingehouden’ campagne.
Ogenschijnlijk kunnen de partijen voorlopig in campagnerust. De volgende landelijke verkiezingen zijn over twee jaar, voor de gemeenteraden. Maar de campagneleiders beaamden dat de campagne daarvoor vandaag al is begonnen.