De overheid moet investeren in een ambitieus innovatieprogramma gericht op groene technologieën: een zogeheten moonshot-programma groene technologie. Dat bepleiten CDA-kandidaat-Kamerlid Henri Bontenbal en hoogleraar chemical engineering Ruud van Ommen in een ingezonden opiniestuk.
Twee weken geleden is het eerste coronavaccin toegediend. Binnen een jaar na het begin van de pandemie heeft de farmaceutische industrie een werkend vaccin geproduceerd. Als het dringend genoeg is, blijkt dat doorbraken mogelijk zijn. Dat geeft hoop voor de aanpak van die andere crisis, de klimaatcrisis.
Er is dan ook een ambitieus innovatieprogramma nodig met een sterke focus op de ontwikkeling van technologieën die onze economie klimaatneutraal kunnen maken: een zogeheten moonshot-programma groene technologie.
Prof. dr. ir. Ruud van Ommen is hoogleraar chemical engineering aan de TU Delft.
Drs. Henri Bontenbal is energiestrateeg en staat op plaats 17 van de kandidatenlijst van het CDA.
Dit is een artikel van EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week meerdere artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
Het coronavaccin is een topprestatie, mogelijk gemaakt door publieke financiering en jarenlang fundamenteel onderzoek door universiteiten. De Britse econoom Mariana Mazzucato wordt niet moe erop te wijzen dat in tal van belangrijke technologische doorbraken de overheid een belangrijke rol speelt.
Zij pleit voor missie-georiënteerd onderzoek: de overheid moet een agenda formuleren van de grote maatschappelijke uitdagingen en ‘missies’ formuleren, moonshot-programma’s met een duidelijke target. De verduurzaming van onze economie is één van die belangrijke missies. Een actieve overheid geeft sturing aan deze missies, aldus Mazzucato.
Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) onderschrijft Mazzucato’s pleidooi en stelt dat, zonder een versnelling in de innovatie van schone energietechnologieën, een tijdige overgang naar een klimaatneutrale economie niet mogelijk is. De technologieën die we nu uitrollen, kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de emissiereducties.
Overheden investeren te weinig in nieuwe energietechnologieën
Maar ze zijn niet voldoende om op langere termijn in alle sectoren naar nul uitstoot te gaan. Denk aan de scheepvaart, staal- en cementproductie, luchtvaart en chemie. Hier zijn technologische doorbraken nodig op het gebied van elektrificatie, batterijtechnologie, waterstofproductie, CO2-opslag en bio-energie. Het IEA concludeert dat overheden een cruciale rol hebben in een missie-georiënteerde innovatieve aanpak, maar dat er te weinig wordt geïnvesteerd in onderzoek en innovatie naar nieuwe energietechnologieën.
De EU heeft als doelstelling dat de lidstaten 3 procent van hun nationaal inkomen aan onderzoek en ontwikkeling besteden, maar in 2019 was dat slechts 2,2 procent. Nederland zit zelfs nog iets onder dat gemiddelde, terwijl wij onszelf graag een kenniseconomie noemen. We blijven daarmee achter op de koplopers waarmee we ons willen meten: Zweden, Oostenrijk en Duitsland. Onze universiteiten en onderzoeksinstellingen kampen simpelweg met te beperkte budgetten.
Lees ook dit omslagverhaal terug: Alles wat u wilt weten over het klimaat in 111 vragen
Het volgende kabinet moet daarom samen met hen aan de slag met een onderzoeks- en innovatieprogramma gericht op de ontwikkeling van de groene-doorbraak-technologieën die voorbij de kortetermijnhorizon liggen, maar op langere termijn onmisbaar zijn. We kunnen daarbij gebruikmaken van onze kracht in bijvoorbeeld de maakindustrie en de procestechnologie.
Het innovatieprogramma dat er nu ligt, is te weinig gefocust en te weinig concreet. Het lanceren van een raket naar de maan (moonshot) is daarvoor een treffende metafoor: alleen door heel gericht te ontwikkelen en te plannen zet je de eerste stap op de maan, niet door willekeurig raketten te bouwen en naar de maan te schieten in de hoop dat er één met succes aankomt.
We kunnen ons laten inspireren door landen om ons heen
De ontwikkeling en uitrol van nieuwe technologieën kan soms decennia duren. Een nationaal moonshot-programma voor groene sleuteltechnologieën zal versnelling brengen. We kunnen ons laten inspireren door andere landen. Frankrijk steekt 1,5 miljard euro in de ontwikkeling van een volledig klimaatneutraal vliegtuig op waterstof dat in 2035 moet vliegen. Duitsland investeert 9 miljard euro in het goedkoper maken van de productie van waterstof. Het Verenigd Koninkrijk reserveert in zijn recent gelanceerde klimaatprogramma 1 miljard pond voor innovaties op tien thema’s, waaronder kleine kernreactoren, energiezuinige huizen, waterstof en CO2-opslag. Ook Vlaanderen heeft een moonshot-programma voor nieuwe energietechnologie.
Waarop zou ons moonshot-programma zich moeten richten? In lijn met het advies van het IEA en gelet op de kennis van onze universiteiten zien we een aantal sleuteltechnologieën: elektrificatie van industriële processen (zoals bulkchemie), het doorontwikkelen van elektrolyse zodat we goedkoper waterstof kunnen produceren, opslag en hergebruik van CO2, technologie voor het uit de lucht halen van CO2 (negatieve emissies), nieuwe vormen van bio-energie (zoals duurzame gassen) en – niet te vergeten – de doorontwikkeling van warmtepompen om daarmee huizen energiezuiniger te kunnen maken. We zullen immers in de toekomst ook de moeilijk te verduurzamen sectoren klimaatneutraal moeten maken. Ook zullen we nu al moeten gaan werken aan technologie om netto CO2 uit de atmosfeer te halen.
Lees ook deze blog van Constanteyn Roelofs: Alleen groen-rechts kan ons redden van utopisten met messiascomplex
De overgang naar een groene economie is een van de grootste maatschappelijke vraagstukken die onze aandacht vraagt. Maar meer dan ooit is daar een plan voor nodig. Alleen met slim, gericht en effectief klimaatbeleid kunnen we deze klus klaren. Daar hoort een nationaal moonshot-programma bij voor groene technologie, ontwikkeld samen met onze universiteiten, industrie en overheid. Als land hebben we de kennis in huis, maar dan moeten we wel nu in actie komen.
Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar ewpodium@ewmagazine.nl. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.