Wordt Nederland een halve ‘narcostaat’? De harde aanpak van drugscriminaliteit die het CDA belooft, klinkt daadkrachtig, maar is niet realistisch. De partij misbruikt op populistische wijze de veiligheidsbeleving van burgers, schrijft criminoloog Marijke Drogt in een artikel voor EW Podium.
‘Als we niks doen, stevenen we af op een halve narcostaat,’ aldus CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra afgelopen week in het praatprogramma Op1 over de drugscriminaliteit in de samenleving. Volgens Hoekstra moet die hard worden aangepakt. Het CDA komt dan ook met een Deltaplan ondermijning, waarbij diverse partijen samenwerken. Volgens de partij kan met dit plan de drugscriminaliteit een halt worden toegeroepen. Ook op dit terrein moet natuurlijk weer ‘nú worden doorgepakt’. Op de website van het CDA worden er geen doekjes omheen gewonden: ‘We maken eens en voor altijd een einde aan de drugscriminaliteit in Nederland. Zo krijgen we weer een veilige samenleving voor ons allemaal.’
Einde maken aan drugscriminaliteit is naïef, populistisch standpunt CDA
Marijke Drogt (33) is criminoloog en doceert toegepaste psychologie aan de Hogeschool Leiden.
Dit is een artikel van EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week diverse artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring bijdragen aan het publieke debat.
Het CDA weet natuurlijk zelf ook dat dit een naïef, populistisch standpunt is, daarmee inspelend op vermeende gevoelens van onveiligheid bij kiezers. Stem op het CDA en uw veiligheid zal terugkeren. Het verkiezingsprogramma benadrukt de onveiligheid in Nederland en pleit voor een harde aanpak. Een war on drugs in de lage landen. Tough on crime, maar dan in het Nederlands. De retoriek doet Amerikaanse invloeden vermoeden, maar blijkbaar worden de uitkomsten van het Amerikaanse beleid daarbij vakkundig genegeerd.
De Amerikaanse war on drugs heeft immers niet geleid tot een afnemende vraag naar drugs, maar eerder tot nare gevolgen als een omvangrijke internationale, illegale drugsmarkt en bijbehorende criminaliteit. De gevangenissen in de Verenigde Staten zitten overvol en belastinggeld stroomt rijkelijk naar deze bestrijdingsbegeerte, maar kunnen we nu echt zeggen dat de Amerikaanse samenleving er zoveel veiliger op is geworden?
Misvatting CDA dat focus op repressie leidt tot veilige samenleving
De roep om een harde aanpak is niet nieuw, maar het is een grote misvatting van het CDA dat een enorme focus op repressie leidt tot een veilige samenleving. Veiligheid is een kerntaak van de overheid, maar draait niet alleen om het feitelijke criminaliteitsniveau in een samenleving, de zogeheten objectieve veiligheid die in cijfers is uit te drukken.
Een belangrijke component is ook de veiligheidsbeleving van de burgers, ook wel de ‘subjectieve veiligheid’ genoemd. Enkele factoren die de veiligheidsbeleving beïnvloeden, zijn de angst om slachtoffer te worden, gebeurtenissen in de omgeving, overlast, leefbaarheid en individuele ergernissen.
Lees ook dit ingezonden stuk van Marijke Drogt terug: Criminaliteit kent vele oorzaken en heeft geen kant-en-klare oplossing
Objectieve en subjectieve veiligheid zijn vaak niet in lijn met elkaar. Zo bestaat de veelvuldig onderzochte paradox dat degenen die statistisch de minste kans hebben slachtoffer te worden van een misdrijf toch het meest vrezen voor criminaliteit. Veiligheid is een ingewikkeld concept en ook bij afnemende geregistreerde criminaliteit kan de subjectieve onveiligheid van burgers groeien. Een factor die de beleving negatief beïnvloedt, is de vele aandacht voor zware criminaliteit en andere vormen van overlast. Dat voedt de angst voor slachtofferschap.
Dramatiseren criminaliteit kan leiden tot morele paniek
Dit vraagt om een kritische blik. Een bekende misvatting over criminaliteit is dat in de media vooral aandacht is voor dramatische, spannende, angstaanjagende criminaliteit. We zijn allen bekend met nieuws over zware jongens, martelkamers, liquidaties en ander bloedvergieten. Ook het CDA begint het veiligheidshoofdstuk in het verkiezingsprogramma met deze expliciete nadruk:
De moord op een advocaat, martelkamers in de drugswereld en de toename van het aantal steekincidenten onder jongeren laten zien dat veiligheid nog geen vanzelfsprekendheid is.
Deze specifieke zaken verdienen zeker aandacht, maar geven op zichzelf een eenzijdig beeld van criminaliteit. Dat kan leiden tot een moral panic, waarbij burgers in toenemende mate angstig worden voor deze heftige, maar ook niet al te vaak voorkomende criminaliteit. Het dramatiseren van criminaliteit dient vele belangen, maar het eenzijdig belichten heeft ook consequenties voor de aanpak en veiligheidsvisie.
Veel politici hebben belang bij benadrukken onveiligheidsgevoelens
En dat is waar de schoen wringt. Veel politici hebben belang bij het benadrukken van onveiligheidsgevoelens en de meest dramatische vormen van criminaliteit, in de hoop kiezers aan zich te binden en de illusie van een veilige samenleving aan te bieden. Maar het bestrijden van onveiligheid staat niet gelijk aan het vergroten van veiligheid.
Lees ook dit omslagverhaal terug: Is de drugsmaffia nog te verslaan?
Het CDA strooit kwistig met het woord ‘vertrouwen’ in het verkiezingsprogramma, maar opvallend genoeg ontbreekt het woord in het hoofdstuk over criminaliteit. Daar regeert de harde hand, terwijl de nadruk op vertrouwen daar juist zo nodig is. Met de constante focus op repressie, controle en plannen om ‘de strijd aan te gaan’ ten aanzien van de zwaarste criminaliteit houdt ook het CDA de eenzijdige beeldvorming in stand. Vanzelfsprekend verdient criminaliteit in álle vormen een passende aanpak: repressief, preventief, door vroegsignalering en met voldoende aandacht voor resocialisatie.
Maar om nu te beweren dat voor eens en altijd een eind wordt gemaakt aan drugscriminaliteit, getuigt vooral van wereldvreemdheid. De illusie dat zo’n veilige samenleving binnen handbereik brengt, is een teken van onkunde. Zulke loze beloften zijn schadelijk voor het vertrouwen van de kiezer.
Er wordt toch altijd weer ingespeeld op de angst van de burger
‘Pas op, uw verlangen naar veiligheid wordt misbruikt.’ Het is een oude posterleus van het collectief Loesje, maar zou nog steeds in elke straat mogen hangen. Het geeft pijnlijk weer hoe er toch altijd weer wordt ingespeeld op de angst van de burger.
Ik kijk uit naar het moment dat ook positieve veiligheid bovenaan op de politieke agenda’s staat en dat in praatprogramma’s niet alleen Nederland als ‘halve narcostaat’ wordt weggezet, maar ook als een hele gemeenschap die in staat is samen te leven en samen te werken om ook op die manier de veiligheidsbeleving te beïnvloeden. Hier ligt een belangrijke taak voor elke politicus, nu maar hopen dat dáárop eens hard wordt doorgepakt.
Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar ewpodium@ewmagazine.nl. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.