‘Nu doorpakken’ kan op defensie alleen met meer budget

De strijdvaardige slogan ‘nu doorpakken’ klonk lekker in verkiezingstijd, maar als het over defensie gaat, is het CDA dubbelzinnig. Ondanks oproepen van partijgenoten drong in het verkiezingsprogramma en het beleid van CDA-minister Ank Bijleveld niet de urgentie door van meer investeringen in defensie en het nakomen van de NAVO-afspraken. Wat valt er van het CDA te verwachten bij de kabinetsformatie, vraagt onderzoeksjournalist Pieter Beens zich af in een artikel voor EW Podium.

Het moet een ongemakkelijk momentje voor minister Bijleveld zijn geweest, eind februari. Onder de hashtag #NuDoorpakken deelde de bewindsvrouw een tweet waarin het CDA-partijbureau pleitte voor verhoging van de defensie-uitgaven. Als het aan de christen-democraten ligt, besteedt Nederland binnen tien jaar 2 procent van het bruto binnenlands product aan defensie. De NAVO-norm dus, waaraan die lidstaten in 2014 tijdens een top in Wales beloofden uiterlijk in 2024 te voldoen.

De defensieminister bracht het punt uit het CDA-verkiezingsprogramma graag onder de aandacht van haar 15.000 volgers. Het leverde Bijleveld een digitale reprimande op van Herman Lammers. ‘Afspraak met de NAVO is 2024!’ twitterde de bevelvoerder van het Naval Mine Warfare Centre of Excellence – de NAVO-autoriteit op het gebied van zeemijnen. ‘Lege huls dus deze belofte en toont dat politiek Defensie niet serieus neemt!’

Een Nederlandse militair op een topfunctie in België die de Nederlandse minister van Defensie de oren wast, dat is weinig vertoond.

NAVO-norm nog lang niet in zicht

Met zijn opmerking legde Lammers, voormalig kapitein-luitenant-ter-zee bij de Koninklijke Marine, de vinger op de zere plek. Jarenlange bezuinigingen maakten van de Nederlandse krijgsmacht een bijna tandeloze tijger. Bijlevelds partij droeg daaraan bij, alle verkiezingsretoriek ten spijt. Het CDA en VVD mogen van de vier regeringspartijen defensie dan het warmste hart toedragen, investeringen bleven in de afgelopen kabinetsperiode ver achter bij de internationale afspraken.

Dat leidde soms tot ongemakkelijke taferelen, zoals militairen die zelf hun uitrusting bij elkaar moesten scharrelen om zichzelf warm te kunnen houden tijdens een oefening in Noorwegen. In het Regeerakkoord van het kabinet-Rutte III werd weliswaar opgenomen dat de defensiebegroting in 2021 van 8 naar 9,5 miljard zou stijgen, maar dat bedrag bleek bij voorbaat al te weinig om alle wensen te vervullen.

Niet alleen op binnenlands niveau stapelen de gevolgen van jarenlange bezuinigingen op de krijgsmacht zich op. Echt problematisch werd het voor Bijleveld en haar Europese NAVO-collega’s toen president Donald Trump vorig jaar zomer aankondigde duizenden militairen uit Duitsland te zullen terugtrekken, omdat veel NAVO-bondgenoten de afgesproken 2 procentnorm bij lange na niet halen.

De aankondiging deed het nodige stof opwaaien: Europese NAVO-landen vertrouwen voor hun bescherming immers blind op de sterke arm van Washington. Bijleveld toonde zich dan ook ‘onaangenaam verrast’: zonder Amerika en zonder sterke krijgsmacht zou het er in geval van een veiligheidscrisis namelijk slecht uitzien. Dat Nederland en andere NAVO-landen het besluit over zichzelf hadden afgeroepen – Nederland besteedt jaarlijks ongeveer 1,35 procent aan Defensie – bleef onbesproken.

De beloofde norm is nog lang niet in zicht, ook al bezwoer VVD-premier Mark Rutte tijdens een NAVO-top in juli 2018 dat de Nederlandse defensie-uitgaven richting de 2 procentnorm ‘bewegen’. Een jaar later, in december 2019, deed hij een geste aan president Trump tijdens een NAVO-bijeenkomst in Londen door te beloven dat Nederland vanaf 2021 iets meer dan 5 miljoen euro per jaar meer aan de NAVO-begroting zal bijdragen. In het binnenland verkocht de minister-president het gebaar als ’echt klein bier‘: ’Het stelt niet veel voor.’

Doorpakken

Het kabinet-Rutte III deed, kortom, op een enkele investering en veel beloftes na weinig om structureel te investeren in defensie. Niet voor niets pleitte een groep CDA’ers, onder wie drie Tweede Kamerleden, eind 2020 ervoor de NAVO-norm wettelijk vast te leggen. Zo zou Nederland zich eindelijk verplichten om 2 procent van het bbp te besteden aan zijn krijgsmacht. De partijgenoten van Bijleveld legden de lat daarmee beduidend hoger dan het CDA-verkiezingsprogramma en dan de ‘belofte’ van minister Bijleveld in februari. Als het aan de partij en de minister ligt, neemt Nederland vanaf 2021 wederom tien jaar om aan de NAVO-belofte te voldoen – dezelfde termijn die al in 2014 is afgesproken.

Saillant detail: de 2 procentnorm geldt in politiek Den Haag nog altijd niet als reëel scenario. Bijleveld zelf, die er geen geheim van maakt na de verkiezingen als minister van Defensie te willen terugkeren, streeft liever naar het Europese NAVO-gemiddelde van 1,8 procent. Mocht het CDA in de komende kabinetsperiode weer meeregeren, dan is het dus maar de vraag of er wordt doorgepakt.

‘Niet voorbereid’

Militairen zijn intussen niet gebaat bij vergezichten maar bij duidelijkheid, benadrukte de vertrekkende Commandant der Strijdkrachten, luitenant-admiraal Rob Bauer, tijdens het defensie-verkiezingsdebat van EW. ‘Op dit moment zijn we niet voorbereid op toekomstige en zelfs niet op sommige huidige dreigingen.’ En na een opsomming van de recente geschiedenis van alle onvoorziene momenten waarop opeens een beroep op de inzet van het Nederlandse defensieapparaat werd gedaan: ‘Vrijwel het enige dat we zeker weten, is dat we verrast worden. En wanneer dat gebeurt, kunnen we niet iedere keer op de deurbel van het Witte Huis drukken.’

Demissionair minister Bijleveld zou dan ook moeten weten wat haar te doen staat. Via Twitter liet ze weten op bezoek te zijn geweest bij Ronald Slager, de jachtvlieger uit Twente die zich onlangs in dagblad Tubantia teleurgesteld uitliet over het gebrek aan politieke rugdekking. Een week eerder sprak ze ondernemer Alexander Ribbink, die een steuncampagne voor defensie optuigde uit ergernis over jarenlange bezuinigingen. Bijleveld zei hun ervaringen te onderschrijven. De noodzaak is haar dus duidelijk.

Nu rest het CDA op het defensiedossier, zeker in de formatiebesprekingen die net zijn begonnen, alleen nog het doorpakken.

Bekijk hier het Grote Defensiedebat 2021 terug:

Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar ewpodium@ewmagazine.nl. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.