Het fundament onder veilige werkplekken is niet op orde, stellen diverse politici. Na bijna twintig jaar werken in het bedrijfsleven, kan Dina-Perla Portnaar dit beamen. Maar als je met een cursusje zomaar vertrouwenspersoon kunt worden, staan de nieuwe problemen zo voor de deur, schrijft zij op EW Podium.
Politici buigen zich over een wijziging Arbowet om binnenkort vertrouwenspersonen verplicht te stellen. Het idee is dat de vertrouwenspersoon een ondersteunende en faciliterende rol inneemt in de invulling van integriteitsmanagement in de praktijk. Een luisterend oor, geen adviserende oplosser.
De vertrouwenspersoon verzorgt dan de eerste opvang van de melders, bekijkt of een oplossing in de informele sfeer mogelijk is, informeert hen over de mogelijkheden zoals klachtenprocedures, begeleidt hen in het contact met de klachtencommissie of leidinggevenden, verwijst hen door naar hulpverlenende instanties en verleent hun nazorg. Vanzelfsprekend heeft diegene geheimhoudingsplicht. Verder geeft diegene voorlichting over omgangsvormen en de aanpak van ongewenst gedrag, registreert meldingen (anoniem) en ondersteunt leidinggevenden in de aanpak van integriteitsmanagement. Aldus de Nederlandse arbeidsinspectie.
Geen nieuw fenomeen Vertrouwenspersoon helpt Kamerleden bij integriteitskwestiesEen HR-medewerker die tevens vertrouwenspersoon is
In de praktijk gaat het een en ander mis – áls een organisatie al een vertrouwenspersoon heeft aangewezen. Zo kan een HR-functionaris intern de nevenfunctie van vertrouwenspersoon vervullen. Daarmee is het integriteitssysteem niet valide en wordt HR onderdeel van ‘het’ probleem. Hetzelfde geldt voor integriteitsprofessionals die tevens vertrouwenspersoon zijn. Melders mogen interne vertrouwenspersonen overigens weigeren. Soms is het niet duidelijk wie de vertrouwenspersoon is, omdat het niet centraal in de algemeen toegankelijke informatie is vastgelegd, of is gecommuniceerd.
De vertrouwenspersoon heeft een zogeheten verschoningsrecht, waarmee die niet verplicht is om zich uit te spreken over wat er gemeld is, tenzij sprake is van een misdrijf. Maar daar gaat het vaak mis. Daarmee liggen de gevolgen zoals represailles voor melders op de loer. Melders die al zoveel op het spel zetten omwille van het ‘juiste’ doen. We zouden hun extra belasting juist moeten besparen.
Vertrouwenspersoon word je al met een cursusje
Daarbij is de vertrouwenspersoon een nevenfunctie. Vaak pakt iemand die rol door snel even een cursusje te volgen. Zo’n certificaat zegt echter niets over iemands levenservaring, mensenkennis, evenwichtige persoonlijkheid en voelsprieten voor (machts)verhoudingen, belangen en zaken die onder de oppervlakte spelen. Bovendien is een diploma van een geaccrediteerde opleiding zoals de LVV of het CAOP momenteel geen vereiste. Ai…
Dus als politici de wetswijzigingen goed willen voorbereiden en onder meer psychosociale arbeidsbelasting willen tegengaan, zullen ze de kwaliteitseisen van vertrouwenspersonen in acht moeten nemen en flink omhoog moeten schroeven. Nu, niet later. Doen ze dat niet, dan staan nieuwe problemen zo voor de deur. Politici zullen bovendien moeten kijken naar de raarste combinaties die vertrouwenspersonen erop nahouden.
Dina-Pera Portnaar: Stel geestelijke marteling zo snel mogelijk strafbaarEigen onderzoek: integriteitsspecialisten vaak ook vertrouwenspersoon
Gedurende twee weken heb ik dat via LinkedIn onderzocht. Ik sprak erover met externe vertrouwenspersonen met curieuze combinaties, een paar wetenschappers bedrijfsethiek en integriteit en organisaties, waaronder Stichting COI – Centre for Organisational Integrity. Om intentionele antwoorden terug te krijgen, zei ik daarbij dat ik zelf de combinatie preventie en integriteitsmanagement en vertrouwenspersoon overweeg, zelfs tegen COI. Alleen om door te kunnen prikken.
Uit dat contact blijkt dat externe integriteitsspecialisten geregeld ook vertrouwenspersoon zijn. Ze runnen een bureau met diverse klanten en houden portfolio’s gescheiden. De vraag is wanneer die portfolio’s voor grijze gebieden zorgen. Dat kan vast goed gaan, maar we moeten dit niet willen. Mijn oproep aan politici is om dit niet te gedogen, omdat de risico’s significant zijn.
Politici, wees kritisch bij nieuwe wetgeving
Met andere woorden: als we daadwerkelijk het fundament onder veilige werkplekken willen verstevigen – we hebben als maatschappij momentum om dit adequaat te doen en veranderingen door te voeren omwille van de menselijke maat – dan zou ik politici ten zeerste aanbevelen om kritisch te zijn. Het gaat hier namelijk niet om combinaties die we in andere vakgebieden wel eens tegenkomen. Bijvoorbeeld vanuit uiterste transparantie zowel journalistiek bedrijven, als in de publiciteit werken. Hier staat letterlijk de levensloop van mensen en hun naasten op het spel.
De raarste combinatie die ik tegenkom, is knuffeltherapeut – platonisch of niet; volgens een aantal interviews met de pers ‘ontstaat er wel eens spanning met een klant’ – en gecertificeerd vertrouwenspersoon. Als ik ernaar vraag, krijg ik eerst een enigszins ontwijkend en generiek antwoord. Dat combinaties funest kunnen zijn, bijvoorbeeld die van coach, advocaat of mediator en vertrouwenspersoon (joh).
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Een ‘knuffeltherapeut’ als vertrouwenspersoon?
Vervolgens dat particulieren aan knuffeltherapie doen. Dat het meer vertrouwenswerk is dan wat anders (geloof ik ook; het probleem zit ’m niet in de vergelijkende competenties die nodig zijn voor beide functies, inclusief trauma-sensitief kunnen communiceren). Want het is kwetsbaar en krachtig tegelijk. Het vraagt om volledige integriteit en zorgvuldigheid. En dat organisaties klanten zijn voor een vertrouwenspersoon.
Tot slot merk ik nog op dat ook vrouwen met seksueel trauma, mensen met autisme, fysieke beperkingen, burn-out en rouw en mantelzorgers in het portfolio zitten van de praktijk knuffeltherapie.
De grote vraag blijft: hoe kan ‘volledige integriteit en zorgvuldigheid’ worden gewaarborgd als leidinggevenden worden geknuffeld – volgens een aantal interviews met de pers gaat het immers regelmatig om mannen – en melders tegelijkertijd moeten worden bijgestaan? Meldingen waarbij leidinggevenden vaak onderdeel van ‘het’ probleem zijn. Hoe blijft dit dan geloofwaardig? Al zou dit te navigeren zijn door portfolio’s te scheiden, mijn oproep aan politici is om dit tegen te gaan. Het bedrijfsleven is immers klein en onderonsjes zijn dichtbij. Politici, het is echt het uur U. Doe het nu goed in plaats van straks half.