We hoeven ons niet te verbazen over de aanhoudende populariteit van Mark Rutte en zijn VVD, of van D66 en andere liberale partijen. Zij passen in het kapitalistische, individualistische systeem dat sinds de Tweede Wereldoorlog is ontstaan, schrijft historicus Dennis de Witte in een artikel voor EW Podium.
De Tweede Kamerverkiezingen zijn inmiddels alweer enkele maanden achter de rug. De hectische periode waarin het éven leek alsof zittend minister-president Mark Rutte (VVD) zou sneuvelen, is geruisloos overgegaan in het formeren van een nieuw kabinet-Rutte in de achterkamertjes. De burger lijkt het weinig te deren. De VVD en haar bondgenoot D66 blijven onverminderd hoog scoren in de peilingen en hoewel dat na alle schandalen vreemd zou moeten zijn, is het dat niet.
Dennis de Witte (1993) studeerde geschiedenis en heeft een brede interesse in de parlementaire geschiedenis en de politieke actualiteit. Hij werkt op opdrachtbasis als politiek consultant.
Dit is een artikel voor EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week diverse artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
Giftige cocktail van kapitalisme en individualisme
Wat maken immers een saaie constitutionele crisis en democratische betonrot uit als volgende week een nieuw seizoen van één of andere hitserie op Netflix staat? Het is de voltooiing van een giftige maatschappelijke cocktail met als ingrediënten het kapitalisme en het individualisme, die de liberale macht bij monde van VVD en D66 ruimhartig schenkt aan de burger. Het succes van dit soort partijen is het resultaat van decennialange vorming van een samenleving waarin massaconsumptie centraal staat, in plaats van dat het consumeergedrag de samenleving dient.
De afwikkeling van de Tweede Wereldoorlog is een van de oorzaken voor het creëren van een voedingsbodem waarin traditie en samenleving ondergeschikt raakten aan de economische waarde van het individu. De door de Verenigde Staten geleverde economische steun in het Marshall-plan kwam niet voort uit de gulheid van de bevrijders, maar uit puur economisch en ideologisch eigenbelang. Het in puin liggende Europa kreeg van de Amerikanen een zak geld voor wederopbouw, geld dat de West-Europese landen gretig en misschien logischerwijs aanvaardden. Een beslissing waarvan wij tot op de dag van vandaag de gevolgen ondervinden.
Marshall-plan als kraamkamer van het kapitalisme
Door Amerikaanse multinationals te laten meeliften op de financiële steun wilden de Amerikanen voorkomen dat West-Europa in communistische handen zou vallen. Dat communisme in Amerika kansloos was en is, komt door de extreem kapitalistische aard van het Amerikaanse beestje. Een ikke-ikke-ikke-en-de-rest-kan-stikken-mentaliteit botst namelijk hevig met de communistische ideologie. Het botst ook met het Europese conservatisme: individualisering zaagt namelijk de poten onder een traditioneel gestructureerde samenleving vandaan. Door te moeten kiezen tussen het Amerikaanse kapitalisme-individualisme en het Russische communisme verloor Europa zijn eigen karakter en werd het opgedeeld in invloedssferen zonder eigen identiteit.
De invloed van de veramerikanisering had ook sociaal-culturele gevolgen voor de West-Europese maatschappij. De Amerikaanse invloed in de cultuur leidde tot een brede toepassing en facilitering van het Engels in Nederland. Tegenwoordig is in steden als Rotterdam en Amsterdam het Engels zelfs een voertaal. Dit effect van mondialisering en het creëren van een internationale eenheidsworst als cultuur, wordt versterkt door de technologische vooruitgang. Die zorgde de afgelopen vijftig jaar voor ongelooflijke innovaties en maakt een steeds grenzelozere wereld mogelijk, waarin het individu minder gebonden is aan geografische beperkingen en deel is geworden van een internationale en digitale leefomgeving. Dit zien we ook terug in ontwikkelingen in het onderwijs, waar verengelsing en een steeds groter wordend aandeel aan buitenlandse studenten zorgen voor een vervagend besef van nationale identiteit onder jongvolwassen studenten.
Winst voor kosmopolitische partijen en de tegenbeweging
De mondialiserende cultuur, de verengelsing van het onderwijs en het belang van geld zijn ontwikkelingen waardoor partijen winst behalen die dit soort ontwikkelingen in het vaandel dragen. Niet voor niets kan een partij als Volt verrassend opkomen door de taal van de yup te spreken, zijn de VVD en D66 oppermachtig, en falen partijen als het CDA en eerder de PvdA als ze proberen zich de identiteit aan te meten die hun niet van geboorte af aan is ingegoten.
Ook is het logisch dat met een partij als Forum voor Democratie, en in mindere mate de PVV, een tegenreactie op gang komt. Elke brede maatschappelijke beweging lokt immers een tegenbeweging uit. Dat is de mens eigen en vooral ook een bevestiging dat in een samenleving die wordt geleid door de dollar en de euro, nationaal besef ondergeschikt raakt en enkel nog wordt geclaimd door hen die zich tegen het systeem keren.
De gemiddelde kiezer kijkt naar de eigen portemonnee
In deze moderne samenleving hebben liberale waarden als vrijheid (tot uiting komend middels individualisering) en het kapitalisme de rol overgenomen die traditie, religie en sociale cohesie voorheen hadden. De status van het individu wordt bepaald op basis van het inkomen en bezit. Mensen worden door de invloed van massamedia en statussymbolen dusdanig geconditioneerd dat ze bereid zijn zich in de schulden te steken om maar te kunnen meedraaien in de meest recente hypes. Geld is heilig geworden, waardoor de kiezer bij verkiezingen kijkt naar de partijen die het individu en de economische waarde aanspreken.
Lees ook dit ingezonden stuk van Max van Duijn over het nieuwe conservatisme: het einde van de liberale wereldorde?
De gemiddelde burger kijkt niet naar het grotere, maatschappelijke geheel, maar naar de eigen portemonnee en de partij die hem of haar als individu aanspreekt. Voor werkende middenklassers is dat de VVD, voor jonge, internationalistisch ingestelde studenten en yuppen D66 of Volt. Vooruitgang is in de ogen van menigeen vooral economische progressie, waarmee de kapitalistische kolonisatie compleet is en het oude politiek-filosofische Europa een stille dood is gestorven.
Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar ewpodium@ewmagazine.nl. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.