Wat is een conservatief? Behoudend, traditioneel, gematigd… Maar toch zeker niet iemand die strijdbaar en radicaal allerlei dingen wil veranderen? Welzeker kan dat, stelt conservatief Brent Hadderingh in een artikel voor EW Podium.
‘Jij noemt jezelf conservatief, maar wilt de samenleving veranderen? Dat is helemaal niet conservatief!’ Het was een welbekende sneer die weerklonk in het recente artikel op EW Podium (‘Thierry Baudet is geen echte conservatief’). Het is een sneer naar aanhangers van een strijdbaar conservatisme. Maar deze sneer is even oud als betekenisloos. Op zoek naar de échte conservatief, draai ik deze zuiverheidstest graag om.
Brent Hadderingh (1998) studeert Politieke Geografie aan de Universiteit van Amsterdam en identificeert zich met het conservatisme.
Dit is een artikel van EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week diverse artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring bijdragen aan het publieke debat.
Een beperkte kijk op conservatisme
Weerstand tegen revolutie lijkt op het eerste gezicht inherent aan het conservatisme. Er zit ook een lichte ironie in het contrast tussen beide concepten: conservatie en revolutionaire omwenteling zouden niet samen moeten gaan. Deze manier van denken verraadt echter een beperkte kijk op conservatisme als concept. Conservatisme is veel meer dan alleen een opvatting over de mate waarin en manier waarop verandering plaatsvindt in een samenleving – althans, dat zou het moeten zijn. Het is niet slechts stilstand, stabiliteit of een verlangen naar meer geleidelijke verandering. Het is meer dan een afkeer van revolutie. Deze opvatting zou conservatisme reduceren tot liberalisme in de eerste versnelling; af en toe een zachte druk op de rem, terwijl het nog steeds dezelfde richting, en uiteindelijk liberale bestemming, kiest.
Conservatisme hoort een morele inhoud te bevatten. Gelukkig lijken veel hedendaagse conservatieven wel een dergelijke inhoud te beogen. Men benoemt vaak terecht dat de wijsheid van de samenleving binnen haar traditionele instituties wordt gewaarborgd. Instituties die samen de kern van de samenleving vormen. Denk bijvoorbeeld aan families, dorps- en kerkgemeenschappen, en de vele immateriële waarden en uitingsvormen van een cultuur: dit vormt de traditie. Deze constatering geeft conservatieven een duidelijke taak: deze traditie bewaren en beschermen.
De revolutie heeft al plaatsgevonden
Hier missen hedendaagse conservatieven echter veelal het kernpunt. De traditie is al omvergeworpen. De revolutie heeft al plaatsgevonden. De huidige institutionele orde vertegenwoordigt in geen enkele zin meer de traditie. Het sociale, culturele en politieke speelveld van ons land wordt in vrijwel elk aspect gedomineerd door liberaal denken. In een geglobaliseerde wereld is Nederland een van de meest geliberaliseerde samenlevingen, en dit valt aan alles af te lezen.
Lees ook het EW Podium stuk: Thierry Baudet is geen echte conservatief
Een conservatieve houding tegenover morele en ethische kwesties, zoals abortus, seksualiteit en de verhouding tussen de seksen, wordt gretig beschimpt, dan wel ronduit verworpen door de liberale hoofdstroom. We zien dit terug in het fenomeen van de massale sociale vervolgingen, vaak met het slappe eufemisme ‘cancel cultuur’ aangeduid.
Ontkerkelijking is ook een feit: minder dan de helft van Nederland is nog gelovig, minder dan 20 procent is kerkganger, en dit fenomeen is nog sterker uitgesproken bij jongere generaties. Mensen trouwen minder, later en krijgen daardoor ook steeds later kinderen. Het vruchtbaarheidscijfer is nog maar 1,57 – ver onder het demografische vervangingsniveau. Onze bevolkingsaantallen blijven daarom ook louter op peil dankzij immigratie. Hoge studieschulden, onbetaalbare huizen en baanonzekerheid dragen allemaal bij aan deze fenomenen.
De beschaving weer adem geven
Al deze tendensen staan fundamenteel haaks op de traditie. In dit ecosysteem is het belang van de traditionele instituties aanstippen zeker waardevol, maar wanneer deze instituties langzaam afsterven, en de maatschappelijke orde tot in de kern wordt overheerst door liberale principes, moet men verder durven gaan dan een passieve waardering. Het touw van de liberale strop maskeren met een dure zijden das doet niks om de beschaving weer adem te geven. Er is een revaluatie, dan wel een revolutie nodig.
Dit brengt ons tot de veelgenoemde Oswald Spengler. Deze Duitse geschiedfilosoof en schrijver ontvouwde in zijn magnum opus Der Untergang des Abendlandes een grote geschiedkundige theorie. Deze theorie stelt dat culturen, net als de seizoenen, cyclisch van aard zijn. En net als de seizoenen brengt deze cyclus ook de winter, en de onvermijdelijkheid van ondergang, met zich . Onvermijdelijkheid is echter geen vrijbrief voor apathie. Bij Spengler wordt veelal een beeld geschetst dat met het herkennen van verandering en ondergang als een natuurwet, het tonen van verzet een zinloze opgave wordt. Alsof gedwee meegaan met de stroom het enige logische gevolg is. Zulke passiviteit onderschreef Spengler echter in geen geval. Zo schreef hij:
Het is een plicht om stand te houden op de verloren post, zonder redding, zonder hoop. Standhouden zoals die Romeinse soldaat, wiens beenderen gevonden werden voor een poort in Pompeï, die stierf tijdens de uitbarsting van Vesuvius, omdat ze hem vergaten af te lossen.
Conservatieven moeten standhouden en hun principes voorstaan. Als u een conservatisme bepleit dat onder het mom van maatschappelijke orde gans meegaat in de liberale stroom, c’est ça, maar pretendeer dan niet voor de traditie te staan. Wees dan eerlijk en beken een voorliefde voor de conservatieve taal en esthetiek, een soort hipsterconservatisme, zonder de wil om het verzet tegen de vloed op jezelf te willen nemen. Als we zoeken naar de aard van de échte conservatief, stel ik voor dat deze wordt gevormd door het verwerpen van het liberalisme en het hebben van een visie om de traditie terug te vangen in de samenleving.
Reactionair als geuzennaam?
Misschien heeft Rowan van der Broeck, de auteur van het eerdergenoemde artikel hier op EW Podium, dan toch in een zekere zin gelijk, wanneer hij een onderscheid maakt tussen zijn conservatisme en het mijne. Als ik de term conservatief zou moeten delen met mensen die een fundamenteel andere, passievere overtuiging dragen, moet ik er misschien maar genoegen mee nemen dat de term niet meer op mij toepasbaar kan zijn. Wellicht doet een geuzennaam als reactionair dan meer recht aan mijn standpunt.
Enfin, het is maar welke stempel je gebruiken wil. De keuze is in elk geval duidelijk. Zien we langzaam en passief aan hoe de traditie afsterft, of nemen we een strijdbare houding aan, met de hoop dat we nog een sintel uit de as van onze samenleving kunnen bewaren voor een volgende generatie? Ik weet aan welke kant ik sta.
Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar ewpodium@ewmagazine.nl. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.
Reactie B.B. Klaversteijn, 14 juniZien we passief aan hoe de traditie afsterft, of nemen we een strijdbare houding aan met de hoop dat we nog een sintel uit de as van onze samenleving kunnen bewaren voor een volgende generatie? Bevat deze sintel die na de oxidatie van de conservatieve levenshouding is overgebleven nog genoeg energie om logica en bijbehorende thymos hun plaats in de maatschappelijke orde terug te geven?
Conceptformatie is uniek aan de menselijke soort. Het correct vormen van concepten vanuit eenheden door middel van de principes van de logica brengt de wereld verder dan vanuit emotie oplossingen te verdichten die eerder schoon schijnen dan schoon zijn.
Op een of andere manier komt links-liberaal altijd weer met vernieuwingen die het maatschappelijke ecosysteem duur komen te staan. Hoe rechtschapen het ook voelt om goed te doen, de gepeperde rekeningen – No.1 om de vernieuwing te realiseren, No 2 om de vernieuwing te repareren en No 3, om de vernieuwing af te bouwen en de schade te compenseren – voor alle sociale genietingen vallen onmiddellijk op de mat.
De als gediscrimineerd, kwetsbaar en als hulpeloos gekwalificeerden die zich onder de links-liberale banieren in warme solidariteit scharen kunnen rekenen op de hoogste vormen van compassie die verkrijgbaar zijn. Een wereld waar irrationele emoties het onherroepelijk van logica winnen.
De fascinatie met- en voorliefde voor uit emoties geboren oplossingen wordt via de media, ook de moderne media, naar een steeds hoger plan van logicaloosheid gebracht. Het wordt pas goed woke als de verschillende soorten direct, indirect of vermeend ondervonden leed, onrecht, dan wel onrechtvaardigheden, zich redeloos identiteitwijs aan de democratie vergrijpen. Dat deze ontwikkeling ten koste van de democratie gaat en dat het daardoor wel eens slecht met Nederland af zal kunnen lopen is nu al duidelijk.
Het probleem dat bij links-sociaal speelt, is dat men vanuit door sociaal angehauchten ingenomen morele hoogtes de met kwetsbaren, achtergestelden, migrerende, kortom ellendige, volgelopen speelvelden en opvangcentra alle noden willen ledigen die er zoals te ledigen vallen, zonder daarbij logisch na te denken.
Iedereen van kleuter tot bejaard, van hoog tot laag, van dom to slim, van allochtoon to autochtoon heeft behoefte aan erkenning. Velen hunkeren er naar! Sommige mensen smachten naar waardigheid, anderen willen als gelijken gerespecteerd (respect) worden en weer anderen vinden erkenning door achter een politiek standpunt te staan en dit uit te dragen.
In zijn boek “De Logica van het Gevoel” stelt de Belgische filosoof Arnold Cornelis dat alle mensen vanaf hun geboorte in staat zijn te sturen. Iedereen is onderhevig aan een discipline gestuurde sociaal regelsystemen. Zelfsturing en het gebruik van logica voor het correct vormen van concepten vanuit eenheden door middel van de principes van de logica wordt hierdoor moeilijk zo niet onmogelijk. Het wordt echt moeilijk als de bestaande discipline gestuurde regelsystemen sociaal-isothymisch afgestemd staan. Je hoeft maar tv te kijken of je ziet de isothymen in colonnes voorbij marcheren.
Ondernemers, startende ondernemers, ontwikkelaars en iedereen die gebruik maakt van logica om naar eigen inzicht te kunnen functioneren (zelfstuurders) zal gebruik maken van wat Arnold Cornelis een communicatief regelsysteem noemt (zelfsturing door communicatie). Het zijn deze communicatieve zelfstuurders waarvan verwacht kan worden dat ze weer vuur weten te halen uit de sintels van het afgebrande conservatieve gedachtegoed.