Met haar vaccinatiestrategie te richten op feestende jongvolwassenen, zette de Nederlandse overheid indirecte dwang en lokmiddelen in om haar doel te bereiken. Dat is immoreel, betoogt historicus Dennis de Witte op EW Podium.
Dansen met Janssen, het bekte zó lekker. Demissionair minister Hugo de Jonge dacht op deze wijze subtiel zo veel mogelijk jongvolwassenen te overtuigen zich te laten vaccineren, maar het plan ontplofte in zijn gezicht: door falend beleid begaf veel jeugd zich in uitgaansgelegenheden zonder dat het vaccin werkzaam was, en dit zorgde voor een ware superspread. Oeps, foutje. Kan gebeuren, toch?
Dennis de Witte (1993) studeerde geschiedenis en heeft een brede interesse in de parlementaire geschiedenis en de politieke actualiteit. Hij werkt op opdrachtbasis als politiek consultant.
Dit is een artikel voor EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week diverse artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
Deze enigszins lachwekkende misrekening bracht een groter maatschappelijk probleem aan het licht: de overheid gebruikte willens en wetens, op moreel laakbare wijze, het coronavaccin om in te spelen op het egoïsme van de samenleving: ‘U bent de beperkingen zat? De oplossing is simpel! Vaccineer!’ Een hedonistische prikkel die veel individualistische jongvolwassenen gretig aangrepen na een door diezelfde overheid gesanctioneerde lockdown.
Door overdadige consumptie verziekte jeugd
Het is een ethisch hellend vlak: een overheid die zegt geen vaccinatiedwang af te kondigen, maar de al door individualisering en overdadige consumptie verziekte jeugd middels een vaccinatie vrijheden belooft.
Nadat de samenleving zo lang met beperkingen heeft geleefd, zou een gedeelte voor zijn hedonistische geneugten door het vuur gaan. Ongeacht welk standpunt u als lezer hebt in het coronadebat en jegens vaccinatie: is het inspelen op dergelijke hedonistische neigingen door de overheid niet in strijd met een kerntaak van de staat, namelijk om het door de bevolking gegeven vertrouwen om haar rechten te waarborgen, niet te misbruiken?
Natuurlijk, het doel van de staat is helder en wellicht ook nog te rechtvaardigen: een zo groot mogelijk gedeelte van de bevolking willen vaccineren en op deze wijze de verspreiding van het coronavirus te drukken. Maar zijn daarvoor alle middelen gerechtvaardigd? Mag de staat zich op zo’n slinkse en dubieuze wijze opstellen tegenover burgers, die zich bij lange na niet bewust zijn van dergelijke tactieken?
Het sociale contract geschonden
Een blik op de theorie van het sociale contract zoals gepropageerd door de Franse verlichtingsfilosoof Jean-Jacques Rousseau betwist dat. De theorie, onlangs ook aangehaald door CDA-dissident Pieter Omtzigt, stelt dat ‘het volk’ een gedeelte van zijn soevereiniteit vrijwillig overhevelt naar een selecte groep bestuurders die het land in naam van dat volk bestuurt. Dit noemen we de staat en overheid. In ruil voor die vrijwillige overheveling van soevereiniteit beschermen de staat en de overheid diezelfde burgers.
Maar op het moment dat zij niet langer die bescherming bieden, schenden staat en overheid dat contract en verliezen zij hun legitimiteit. In uiterst geval is het aan de burgers om hun soevereiniteit terug te nemen. Het misleiden van burgers en hun zwakten te gebruiken middels het credo ‘het doel heiligt de middelen’ vallen absoluut te categoriseren als misbruik van macht.
Als de overheid haar zin niet krijgt
‘Maar is de overheid niet gewoon incompetent en is het niet die incompetentie, en geen misleiding, die leidt tot dergelijke foute handelswijzen?’ zou iemand kunnen tegenwerpen. Dat hoeft elkaar niet uit te sluiten, hierbij. Maar het scheppen van een precedent waarbij een tactiek van het inspelen op de hedonistische natuur van het individu maatschappelijk wordt geaccepteerd, is een gevaarlijke ontwikkeling.
Lees ook dit commentaar van Bram Hahn over ‘Dansen met Janssen’ terug: Ook het OMT zou sorry moeten zeggen
Als een overheid haar zin niet krijgt van de bevolking, kan het middels een ‘beloning’ kritiek verstommen en haar zin toch krijgen. Vergelijk het met een ouder die een kind telkens een snoepje geeft, als het kind geen zin heeft om huiswerk te maken. In plaats van dat het kind intrinsieke motivatie ontwikkelt om huiswerk te maken, reageert het enkel op de beloningsprikkel. Hierdoor zal het kind later in het leven alleen prikkels najagen en meer geneugten willen, in ruil voor presteren. Is dat een gezonde basis?
We voeden nu generaties op die wel op de barricaden springen om te ‘dansen met Janssen’, maar weinig tot geen interesse tonen in het democratische betonrot die al jaren plaatsheeft in het Huis van Thorbecke. Dertigduizend jongvolwassenen demonstreren voor het nachtleven, maar tonen zich onbewogen als het gaat om het lot van talloze gezinnen vermorzeld door de Belastingdienst in de toeslagenaffaire.
Dood van de samenleving
Het is het product van een overheid die haar bevolking leert om te consumeren en alleen te geven om het consumeren op zich. Consumptiegedrag dient niet langer de samenleving, maar de samenleving dient het consumptiegedrag. Het is de dood van de samenleving als toonbeeld van cohesie en het feestje van het genietende individu: die dood van de samenleving is duidelijker dan ooit geworden nu jongvolwassenen de straat op gaan om méér, méér en nóg méér hedonistisch consumeren te eisen, maar maling hebben aan zij die vermalen worden door een overheid die haar macht misbruikt.
Laat degenen die zich zo uitspreken voor de evenementensector zich ook uitspreken over het lot van anderen die worden vertrapt door de machtige laarzen van Vadertje Staat. Dit is tot op heden niet gebeurd. In tegenstelling tot de dertigduizenden feesteisers, bleven de straten leeg toen het over de toeslagenaffaire ging. En hiermee bewijzen deze genotszoekers niets anders dan nuttige idioten te zijn, van een overheid die haar tentakels steeds strakker windt om de nek van de samenleving.