Met de verkiezingen in aantocht beloven politici en partijen hun kiezers weer gouden bergen. Altijd maar ‘meer overheid’ lost de grote problemen niet op, schrijft JA21-voorzitter Adrien de Boer op EW Podium.
‘Het roer moet om!’ ‘Stem op verandering!’ ‘Samen bouwen aan de toekomst!’
Er komen weer verkiezingen aan. Je voelt de slogans van de oude machtspartijen al aankomen. De afgelopen jaren waren wat dat betreft een schoolvoorbeeld van ‘een glas, een plas en alles bleef zoals het was’. Op 22 november mogen we weer. Krijgen we meer van hetzelfde?
Het voelt nu toch anders. Er staat daadwerkelijk iets op het spel. Het gaat niet goed. De Nederlandse politiek en het landsbestuur worden geconfronteerd met een ongekende uitdaging: waarom lopen cruciale vraagstukken steeds vaker vast? Waarom blijft de overheid falen in het aanpakken van problemen? En hoe kunnen politici het vertrouwen van de kiezer herwinnen?
De vraag naar hoe de overheid ‘dit allemaal gaat oplossen’ is deel van het probleem: het geloof in een almachtige overheid die alles kan regelen. We zagen de afgelopen jaren dat juist meer overheid leidt tot verdere technocratisering van ons bestuur, en tot een verlies van verbinding met de burgers.
Maakbaarheidsdenken leidt tot te hoge verwachtingen
Oplossingen voor beleidsproblemen? Modellen, ‘stikstofkaartjes’ en spreadsheets! De migratiecrisis? Dat is louter een opvangcrisis. Koopkrachtproblemen? Compensatie en toeslagen. En wat is het resultaat van al deze overregulering? Ineffectieve maatregelen, frustratie, onmacht en crises. De asielcrisis, dalende koopkracht, toenemende regeldruk, stikstofproblematiek en het negeren van regionale problematiek zijn slechts enkele voorbeelden van de problemen waarmee de samenleving wordt geconfronteerd.
Kerntaken van de overheid zoals veiligheid, onderwijs, zorg en volkshuisvesting raken verwaarloosd. Het gevolg: een groeiende kloof tussen burger en overheid. Steeds meer kiezers voelen zich niet meer gehoord en het vertrouwen in de politiek en overheid neemt af. De diepere oorzaak hiervan is het technocratische maakbaarheidsdenken, simpel gesteld: de bijna onuitroeibare reflex dat elk probleem, van persoonlijk tot maatschappelijk, dient te worden opgelost door beleid vanuit de overheid.
Overheid moet alleen doen wat mens en markt niet kunnen
Ik geloof niet in dit technische maakbaarheidsdenken. Ik geloof wel in realisme, nuchterheid en het respecteren van de menselijke maat, een overheid gericht op kerntaken, en ik heb vertrouwen in onze mensen, ons maatschappelijk middenveld en onze bedrijven, in de kracht van alle Nederlanders, ongeacht hun afkomst of achtergrond. Maar dan moeten ze wel de ruimte krijgen om te bloeien.
Niet elke beslissing moet vanuit Den Haag komen. Bij het constateren van een probleem, zou in Den Haag de eerste vraag moeten zijn: kunnen mensen dit zelf oplossen in hun omgeving? Of kan de markt het oplossen? Pas wanneer het antwoord twee keer ‘nee’ is, komt de staat in beeld.
Dan kom je bij de vraag of het gaat om een van de kerntaken van de staat, zoals veiligheid, zorg en onderwijs: daarop zou de focus moeten liggen. En dan nog past de ‘vierde macht’ – de ambtenarij – bescheidenheid: sommige problemen zijn nu eenmaal niet op te lossen, hoe graag we dat ook zouden willen.
Oplossingen vanuit een brede maatschappijvisie
Tegenwoordig lijken politici een sport ervan te maken om bij elke hobbel en elke gebeurtenis een politiek probleem te zoeken. Zodat daarover weer kan worden vergaderd, zodat daarvoor dan weer beleid kan worden gemaakt, en dat moet weer worden geëvalueerd, en dat moet weer worden besproken in een commissie, en dat levert weer een nieuwe serie hobbels en gebeurtenissen op, en… Ziet u het al?
We zien dit in het onderwijs. In de zorg. In ons denken over koopkracht en in het denken over onze energievoorziening. Symptomatisch is ook het verlies van autonomie voor lokale gemeenschappen door het afschaffen van gemeenten en het overdragen van beslismacht richting de Europese Unie (‘Het mag niet van Brussel’). En dan is er nog de verstikkende regeldruk voor het mkb. Het natuur- en stikstofbeleid. Asiel en migratie. Allemaal problemen die niet zomaar kunnen worden gereduceerd tot technische beleidsproblemen, maar moeten worden opgelost vanuit een brede maatschappijvisie, die we nu zo hard missen in Den Haag.
Wij hebben JA21 opgericht als brede volkspartij, op conservatief-liberale grondslag, om die visie en ideeën te leveren. Onze partij bestaat uit mensen met diversiteit in opvattingen, ervaringen en achtergronden, maar is eensgezind in onze missie. Wij staan klaar. Meer overheid of de menselijke maat centraal? Op 22 november is de keuze aan u.