In het Olympisch dorp Pyeongchang waart het norovirus rond. 1200 beveiligers zijn in quarantaine gezet. Maar hoe besmettelijk is het virus eigenlijk? Simon Rozendaal schreef er een artikel over.
Een scholier gaf over op een klapdeur. De deur werd schoongemaakt. Enkele minuten later ging de bel en verplaatsten talloze scholieren zich door het gebouw en raakten dus de desbetreffende klapdeur aan. Binnen een dag waren driehonderd van hen doodziek.
Het wemelt van dit soort voorbeelden. In een restaurant in Michigan moest in 2006 de kok overgeven. De keuken werd goed geboend, maar niet minder dan zeshonderd bezoekers van het restaurant werden ziek. In Denemarken moesten in 2005 meer dan elfhonderd mensen gedurende enkele dagen hevig overgeven (‘projectielbraken’). Ze bleken besmet door bevroren frambozen uit Polen.
Overal kan het norovirus toeslaan
Het doet zich overal voor. Op cruiseschepen, in bejaardenhuizen, scholen, restaurants, ziekenhuizen en vliegtuigen. Overal waar veel mensen bij elkaar zijn, kan het norovirus toeslaan.
U gaat er niet dood aan, tenzij u een verzwakte bejaarde bent, maar het is geen genoegen om met dit virus, vroeger ook wel Norwalk-virus genoemd, te worden besmet. De besmetting leidt bij bijna iedereen tot hevig braken, flinke buikkrampen plus diarree gedurende twee tot vier dagen, en er bestaat geen enkel medicijn tegen. Het norovirus is voor zover we weten het besmettelijkste virus dat de mensheid kent. Naar alle waarschijnlijkheid voldoen achttien virusdeeltjes al om een mens te doen braken.
Voor alle duidelijkheid: een virusdeeltje is minuscuul. Het is ontzettend veel kleiner dan een bacterie, en die zijn al onzichtbaar. In 1 gram ontlasting dan wel braaksel zitten al gauw miljoenen norovirussen. De ziekte, soms ook maaggriep geheten, slaat vooral toe in de winter en gaat doorgaans niet met hoge koorts gepaard.
Ravage die het norovirus aanricht
Op een congres in het Canadese Vancouver werd onlangs stilgestaan bij de ravage die het norovirus in de globaliserende samenleving aanricht. De Nederlandse microbioloog Jan Vinjé leidt bij het CDC (Centers for Disease Control, vergelijkbaar met ons RIVM) in het Amerikaanse Atlanta de strijd tegen het norovirus. Vinjé wees erop dat bijna 60 procent van alle voedselvergiftigingen door dit virus wordt veroorzaakt.
In die zin is het norovirus belangrijker dan de salmonella- en de E. coli-bacterie, inclusief de gemene varianten die daarvan bestaan zoals de EHEC. Het norovirus is op afstand de belangrijkste oorzaak van alle maag-darmklachten ter wereld en kost alleen al de Amerikaanse samenleving jaarlijks bijna 2 miljard euro, mede doordat er jaarlijks 70.000 Amerikanen met dit virus in het ziekenhuis worden opgenomen.
Er zijn voorbeelden te over die duidelijk maken hoe onvoorstelbaar besmettelijk het virus is. Zo heeft ooit iemand die ziek was door het norovirus in een Nieuw-Zeelands vliegtuig overgegeven. Dat vliegtuig is toen keer op keer grondig gereinigd maar toch zijn gedurende zeven achtereenvolgende vluchten passagiers en bemanningsleden ziek geworden.
Het virus is buitengewoon succesvol
De Canadese microbioloog Natalie Prystajecky van de University of British Columbia: ‘Het virus is buitengewoon succesvol. Het heeft maar weinig exemplaren nodig om iemand te besmetten, het wordt gedurende twee tot drie weken uitgescheiden, ook wanneer de patiënt zich al lang weer goed voelt, het is bestand tegen de vorst en het is moeilijk met schoonmaakmiddelen dood te krijgen.’
Verplegers, obers, personeel op cruiseschepen en andere mensen die te maken krijgen met een uitbraak van het norovirus raadt ze aan om handschoenen en monddoekjes te dragen en de handen extreem goed met zeep te wassen. ‘Tijdens het wassen moet u twee maal happy birthday, maar dan helemaal, kunnen zingen.’ Met andere woorden, handenwassen gedurende meer dan één minuut!
Handenwassen blijkt sowieso niet zo simpel. De Amerikaanse gezondheidsconsulent Ewen Todd vertelde dat bij enquêtes 85 procent van de mensen zegt dat ze hun handen goed wassen na toiletbezoek. Wordt er echter met verborgen camera’s gewerkt, dan blijkt dat slechts een op de zeven mensen zijn handen in de ogen van microbiologen goed wast.
Handenwassen met alcohol
Of het handenwassen met alcohol (dat vooral in Noord-Amerika steeds gewoner wordt; in allerlei publieke gebouwen staan tegenwoordig dispensers met alcoholzeep) een alternatief is, betwijfelt Prystajecky. ‘De meeste mensen die hun handen met alcohol wassen, denken dat ze zo voldoende beschermd zijn. Het gevolg is dat ze hun handen na het toiletbezoek minder grondig met zeep wassen.’
Een mogelijke oplossing op termijn zou een vaccin kunnen zijn. Daar wordt naarstig aan gewerkt, zo vertelde Charles J. Arntzen van de Arizona State University, die persoonlijk betrokken is bij een van de twee pogingen om een norovaccin te ontwikkelen. Het betreft hier geen inenting zoals andere vaccins, want inenten met het norovirus beschermt niet voldoende, maar om een orale of nasale spray. Volgens Arntzen zouden dergelijke vaccins over vier tot vijf jaar beschikbaar kunnen zijn.