AstraZeneca is het lelijke eendje onder de vaccins geworden. Met een aanklacht van de Europese Commissie aan zijn broek en zorgen over incidentele bijwerkingen lijkt de rol van het vaccin in de Europese Unie uitgespeeld. Die gaat miljarden Pfizer-vaccins kopen. Lees in vier punten waarom de EU van mening veranderde over AstraZeneca.
1. Vertraagde leveringen
Het is het grote twistpunt tussen de Europese Unie en AstraZeneca: de leveringen. Met regelmaat beklaagt demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) zich over de onvoorspelbaarheid en vertragingen van de leveringen van het vaccin van AstraZeneca. Zo zei De Jonge eind maart op een persconferentie: ‘We hebben zeker bij AstraZeneca natuurlijk gezien dat de leverzekerheid echt te wensen overlaat.’
Nederland houdt daarom een voorraad van vijf dagen aan bij AstraZeneca-vaccins, waar dat bij andere vaccins minder is. Ook andere Europese landen hebben problemen met de onbetrouwbare leveringen van AstraZeneca.
Volgens de EU overtreedt de farmaceut daarmee de contractuele verplichtingen die het bedrijf is aangegaan. Zo zou AstraZeneca zo’n 300 miljoen vaccindoses leveren voor het einde van juni, maar vermoedelijk worden dat er maar 100 miljoen.
AstraZeneca beweerde niet de plicht te hebben om de 300 miljoen vaccins te leveren. Er zou volgens de farmaceut enkel sprake zijn van een inspanningsverplichting om de beloofde aantallen te produceren. De EU is het daar niet mee eens en heeft de farmaceut aangeklaagd wegens de gebrekkige leveringen.
2. Getouwtrek over export van vaccins
De discussie over de leveringen tussen AstraZeneca en de Europese Unie lopen al langer. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen (CDU) was eerder nog woedend op de farmaceut toen bleek dat in Europa geproduceerde vaccins naar het Verenigd Koninkrijk werden geëxporteerd, terwijl in het Verenigd Koninkrijk geproduceerde vaccins niet naar de EU mogen worden geëxporteerd.
AstraZeneca-topman Pascal Soriot zei in januari in een interview met de Italiaanse krant La Repubblica dat het slechts een kwestie was van striktere afspraken die met de Britten zijn gemaakt. De EU zou zich volgens Soriot ‘emotioneel’ gedragen.
Sindsdien treden Europese lidstaten daadkrachtiger op tegen het exporteren van vaccins. Vorige maand blokkeerde Italië een levering van een kwart miljoen AstraZeneca-vaccins aan Australië.
3. Bijwerkingen
Naast de onzekere leveringen ontstonden in maart vragen over de bijwerkingen van het vaccin. In totaal heeft het bijwerkingencentrum Lareb twaalf meldingen ontvangen over trombose en een tekort aan bloedplaatjes na het krijgen van het AstraZeneca-vaccin. In Nederland zijn naar schatting van het RIVM bijna anderhalf miljoen prikken met AstraZeneca gegeven.
De bijwerkingen zouden vooral voorkomen bij jonge mensen en vaker bij vrouwen dan bij mannen. Wegens de bijwerkingen worden in Nederland alleen nog 60-plussers met AstraZeneca gevaccineerd. In andere Europese lidstaten zijn soortgelijke richtlijnen opgesteld.
4. Pfizer als alternatief
De EU zag AstraZeneca als een van de belangrijkste vaccins in het vaccinatieprogramma. Het toonde vorig jaar veelbelovende resultaten, was goedkoop en leek lange tijd als eerste vaccin goedgekeurd te worden, maar uiteindelijk won Pfizer-BioNTech die strijd.
Inmiddels is Pfizer de hofleverancier van de Europese Unie geworden. Het hielp Europa uit de brand na de vertraagde leveringen van AstraZeneca. Miljoenen vaccins konden door Pfizer-BioNTech weken eerder worden geleverd dan verwacht.
Daardoor vertraagde de Nederlandse vaccinatieplanning nauwelijks, ondanks de problemen van AstraZeneca en de prikpauze met het Jansen-vaccin. De komende weken levert Pfizer meer dan twee miljoen vaccins aan Nederland. De planning blijft volgens demissionair minister Hugo de Jonge dat ofwel 1 juli ofwel begin juli iedere Nederlander is gevaccineerd. Hij gebruikt die tijdsaanduidingen als gelijkwaardig.
Pfizer heeft tot heden altijd volgens afspraak geleverd en heeft ook een hogere effectiviteit dan het AstraZeneca-vaccin. De EU lijkt inmiddels niet anders meer dan Pfizer-vaccins te willen. Volgens The New York Times kondigt de EU deze week de aanschaf aan van bijna 2 miljard Pfizer-vaccins. Tot en met 2023 zouden 900 miljoen dosis worden geleverd.