De Nederlandse vaccinatiecampagne is eindelijk op stoom gekomen. Volgens het RIVM wordt er elke halve seconde iemand gevaccineerd tegen het coronavirus. Maar er zijn zorgen over het vertrouwen in het AstraZeneca-vaccin en huisartsen zien weinig vaccinatiebereidheid in achterstandswijken. Gaat Nederland groepsimmuniteit bereiken en hoe belangrijk is dat?
1. Welke problemen zien de huisartsen?
In het Algemeen Dagblad beklaagden diverse huisartsen zich afgelopen weekeinde over de lage vaccinatiebereidheid in hun buurten. De huisartsen zijn voornamelijk werkzaam in achterstandswijken zoals de Schilderswijk. Huisarts Güven Yildiz uit die wijk zegt tegen de krant: ‘Als ik mijn patiënten per brief uitnodig voor de coronavaccinatie, komt er niemand. 99 procent is allochtoon, veel mensen spreken slecht Nederlands of zijn ongeletterd.’
Uiteindelijk belde Yildiz 150 zestigplussers die in aanmerking kwamen voor hun vaccinatie. Dertig tot veertig van hen kwamen opdagen.
In een gezamenlijke brief riepen eind april diverse medische verenigingen het ministerie van Volksgezondheid op om een heldere informatiecampagne te houden over de vaccinaties. De oproep werd onder meer ondertekend door de Landelijke Huisartsen Vereniging en de Federatie Medisch Specialisten.
2. Hoe groot is de vaccinatiebereidheid in Nederland?
Volgens de medische verenigingen is er aantoonbaar minder vaccinatiebereidheid in achterstandswijken. Mensen zouden daar last hebben van eenzijdige informatievoorziening en zijn gaan twijfelen door wijzigingen van de vaccinatiestrategie. Ook wijzen de medici op de prikstop met het AstraZeneca-vaccin die het vertrouwen in het vaccineren heeft geschaad.
Uit de officiële cijfers van het coronadashboard lijkt aan de vaccinatiebereidheid weinig te zijn veranderd sinds begin januari. Zo’n driekwart van de Nederlanders wil een vaccin. Dat blijkt ook uit de meest recente cijfers van het RIVM van begin april. Bij 70-plussers is de bereidheid met 94 procent het hoogst, bij 16- tot 24-jarigen en 25- tot 39-jarigen is de bereidheid het laagst. 65 procent van hen wil een vaccin.
3. Wanneer wordt groepsimmuniteit bereikt en hoe belangrijk is het?
Demissionair minister Hugo de Jonge (CDA) reageerde zondag 2 mei op Twitter op de zorgen van medici die vonden dat de prikstop met het AstraZeneca-vaccin meer kwaad dan goed had gedaan. Volgens De Jonge klopt dat niet. De demissionair minister schrijft dat doorgaan met prikken in plaats van te stoppen uit voorzorg veel schade had veroorzaakt op de lange termijn. Mensen zouden vaccins dan minder vertrouwen. De Jonge wijst op de RIVM-cijfers die aantonen dat de vaccinatiebereidheid hoog is gebleven.
Over de keuzes rondom AstraZeneca en waarom we uit voorzorg hebben gehandeld. pic.twitter.com/65MCxaogmb
— Hugo de Jonge (@hugodejonge) May 2, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Maar is de vaccinatiebereidheid hoog genoeg in Nederland? Met een vaccinatiebereidheid van 75 procent verkeert Nederland op de grens van het bereiken van groepsimmuniteit. Als dat wordt bereikt, kan het virus zich niet of nauwelijks nog verspreiden. In 2020 werd gedacht dat groepsimmuniteit werd bereikt als 60 tot 70 procent van een bevolking was gevaccineerd. Onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie houdt die richtlijn aan.
In de wetenschap is discussie of dat genoeg is. Nieuwe varianten van het virus zijn gevaarlijker dan het originele coronavirus. Daardoor zou 80 procent beter zijn, maar een precieze grens is onduidelijk.
Het nut van het streven naar groepsimmuniteit is volgens de Amerikaanse tegenhanger van Jaap van Dissel, Anthony Fauci een onzinnige discussie. Fauci heeft het streven naar groepsimmuniteit daarom losgelaten zegt hij tegen The New York Times: ‘Zolang je genoeg mensen vaccineert, zullen de besmettingen sowieso dalen.’ Dat is volgens hem belangrijker dan het behalen van de mystieke grens van groepsimmuniteit.
4. Hoe verloopt het vaccineren in landen die verder zijn dan Nederland?
In de Verenigde Staten zijn er problemen met de vaccinatiebereidheid. Ruim de helft van de Amerikanen heeft ten minste één vaccinatie gehad. Inmiddels is er veel meer vaccinaanbod dan vraag. Zo komen mensen minder vaak opdagen voor hun tweede vaccinatie-afspraak. Tussen regio’s onderling zijn grote verschillen in de vaccinatiegraad.
Uit een maandelijkse peiling van de Kaiser Family Foundation blijkt dat 62 procent van de volwassen Amerikanen de vaccinatie wil of al heeft gekregen. 17 procent wacht nog met het maken van een keuze, terwijl 13 procent vastbesloten en ‘zeker geen’ vaccinatie wil. 7 procent van de Amerikanen wil alleen worden gevaccineerd als dat verplicht is.
Israël vaccineerde ook razendsnel, maar kan het hoge tempo niet meer vasthouden. In de piek in februari werden ruim 80.000 prikken gegeven per dag gezet. Inmiddels worden die cijfers niet eens meer in een week gehaald. Ruim de helft van de Israëliërs is momenteel gevaccineerd. Reden tot zorg lijkt het afgenomen vaccinatietempo niet te zijn: het aantal besmettingen en doden door het coronavirus is in het land bijna tot nul gedaald.
Eenzelfde beeld is in het Verenigd Koninkrijk te zien. Daar wordt iets trager gevaccineerd dan in maart, maar de helft van de bevolking is inmiddels gevaccineerd. Het aantal sterfgevallen door het coronavirus is aanzienlijk gedaald, net als het aantal besmettingen.