Factcheck: zijn overstromingen in Spanje het gevolg van de sloop van dammen?

Volgens socialemediagebruikers zijn de zware overstromingen in Spanje veroorzaakt door de afbraak van dammen. Dat klopt niet. Er worden vooral verouderde dammen gesloopt. Bovendien zijn er in de zwaarst getroffen regio weinig dammen weggehaald.

Op sociale media geven heel wat accounts de afbraak van dammen aan als de oorzaak van de zware gevolgen van het recente noodweer in Spanje. In het zuidoosten van Spanje viel de regen de afgelopen dagen met bakken uit de hemel. Vandaag worden opnieuw intense regenbuien verwacht van meer dan 180 liter water per vierkante meter. Er zijn zeker 150 doden gevallen.

Lees verder onder de tweet

‘De regering in Spanje, die onder invloed staat van het World Economic Forum (WEF), heeft de afgelopen jaren systematisch dammen en barrières vernietigd die de ramp die Spanje trof had kunnen voorkomen,’ schrijft een Nederlandstalige X-gebruiker bijvoorbeeld. Het WEF is een organisatie gericht op publiek-private samenwerking die jaarlijks een conferentie houdt in het Zwitserse bergdorp Davos. In het verleden was de organisatie vaker het mikpunt van desinformatie en tal van complottheorieën.

‘Sinds 2021 is het programma van afbraak van dammen een topprioriteit van de EU om “rivieren vrij te laten stromen”. Spanje spant – jawel – de kroon,’ schrijft een X-account in het Nederlands in een post over de watersnood in Spanje. ‘Door het weghalen van dammen stromen rivieren juist sneller en rustiger naar de zee. Je hebt het hier over stuwdammen die niet meer werden gebruikt en werden weggehaald,’ reageert iemand anders op die post.

De link tussen de afbraak van dammen en overstromingen is al langer voer voor speculatie. Toen Midden-Europa in september noodweer te verduren kreeg, werd ook daar in die richting gekeken. Uit een eerdere factcheck van Knack bleek al dat niet overal waar noodweer voorkwam, dammen waren weggehaald. Bovendien gaat het vooral om kleine rivierbarrières en verouderde dammen. Experts zien vooral de klimaatverandering als oorzaak van de hogere frequentie en intensiteit van dit soort noodweer.

Waar in Spanje zijn er dammen weggehaald?

Is het weghalen van dammen medeverantwoordelijk voor de overstromingen in Spanje? We gaan op zoek naar cijfers over het verwijderen van dammen bij Dam Removal Europe. Dat is een organisatie die streeft naar het herstel van rivieren in hun oorspronkelijke staat. Volgens haar website maken zowel activisten en biologen als ngo’s deel uit van de organisatie.

Op de website van Dam Removal Europe vinden we ook een kaart. Daarop staan alle dammen die werden verwijderd tot begin dit jaar. In 2023 waren dat er 487. Vooral Frankrijk lijkt een waar offensief te voeren tegen dammen. In 2023 werden volgens een rapport van Dam Removal Europe liefst 156 Franse dammen gesloopt.

Na Frankrijk was Spanje volgens Dam Removal Europe het land dat de meeste dammen weghaalde in 2023. Een voorbeeld dat Dam Removal Europe geeft, is een kleine rivierbarrière van de rivier Ara in het noorden van Spanje (zie foto hieronder).

De meeste Spaanse dammen die werden verwijderd, bevonden zich in het bergachtige noorden van Spanje. In de regio rond Valencia die bijzonder zwaar werd getroffen door de overstromingen, zijn er volgens Dam Removal Europe veel minder dammen verwijderd.

Olifant in de kamer: klimaatverandering

Klimatoloog Rozemien De Troch (Belgian Climate Center) zei tegen VRT NWS over de link tussen klimaatverandering en het noodweer in Spanje: ‘Enerzijds is er de tragere straalstroom. Anderzijds zijn er de hogere zeetemperaturen. De ligging van de straalstroom wordt bepaald door het temperatuurverschil tussen de evenaar en de polen. Met de klimaatverandering wordt dat temperatuurverschil kleiner. Daardoor heeft de straalstroom meer een golvend karakter. Lage- of hogedrukgebieden blijven daardoor langer op dezelfde plaats vastzitten.’ Die ‘weerblokkade’ is verantwoordelijk voor het noodweer in Spanje.

De Troch maakt zelf de vergelijking met storm Boris die in september Midden-Europa onder water zette. ‘Ook daar was toen een lagedrukgebied, waardoor de cycloon Boris maar rondjes bleef draaien. Er hing een lagedrukgebied boven de regio waaraan een regenfront vastzat. Dat gebied was geblokkeerd tussen twee hogedrukgebieden waardoor de regen maar bleef vallen in hetzelfde gebied,’ zei klimaatwetenschapper Wim Thiery (Vrije Universiteit Brussel) daar toen over.

Over de theorie dat de verwijdering van dammen de oorzaak zou zijn van de overstromingen was Thiery in september stellig: ‘Men spreekt over dammen om de aandacht af te leiden van de olifant in de kamer: de klimaatverandering.’ Dat er opnieuw een recordhoeveelheid neerslag is gemeten, is volgens Thiery onomstotelijk bewijs voor de rol van de klimaatverandering.

Conclusie

Volgens socialemediagebruikers zou het verwijderen van dammen ertoe hebben geleid dat noodweer in Spanje tot zulke zware overstromingen heeft geleid.
Dat klopt niet. Er zijn vooral kleine rivierbarrières of verouderde dammen verwijderd. Bovendien zijn er in het gebied dat het zwaarst getroffen is, weinig dammen weggenomen.
Experts wijzen in de richting van de klimaatverandering voor het vaker voorkomen en intenser worden van dit soort noodweer.
We beoordelen de bewering dat het weghalen van dammen de oorzaak zou zijn van de catastrofale gevolgen van het noodweer in Spanje, als onwaar.

Dit artikel is eerder verschenen op de site van het Belgische magazine Knack