De radicale anti-Israëlische wetenschapper Harry Pettit (Radboud Universiteit) ligt onder vuur. Zelfs het kabinet en de Tweede Kamer mengden zich in het debat. Nu roepen tientallen studenten en medewerkers zijn werkgever op om aangifte te doen én maatregelen te nemen. ‘De universiteit kan gewoon ingrijpen en schorsen.’
‘Zijn uitingen dragen niet bij aan begrip of academische discussie, maar zaaien haat en rechtvaardigen geweld.’ Dat staat in een open brief die studenten en docenten op 22 oktober naar het college van bestuur stuurden. Het is de zoveelste poging van hen om het bestuur van de Nijmeegse universiteit tot handelen te dwingen.
Harry Pettit is universitair docent sociale geografie aan de Radboud Universiteit. De Brit, sinds 2023 in Nijmegen, kwam geregeld in opspraak door felle uitspraken over de oorlog in Gaza, voornamelijk op platform X.
Stevige woorden sinds 7 oktober
Na de Hamas-aanslagen van 7 oktober 2023 verhardde zijn toon. Pettit steunde studentenacties en bezettingen op de campus en nodigde in oktober 2024 Mohammed Khatib van de omstreden organisatie Samidoun uit voor een bijeenkomst – wat tot een landelijke rel leidde.
Op X steunt hij openlijk Hamas en noemt de daden van de beweging een gerechtvaardigde vorm van verzet. Onlangs eerde hij nog voormalig Hamas-leider Yahya Sinwar, brein achter de terreur van 7 oktober, met een ‘In memoriam’.
In zijn berichten spreekt hij goedkeuring uit over geweld tegen Israël en over de aanslag in Manchester op Jom Kipoer, begin deze maand. Die noemde hij ‘onvermijdelijk’ en ‘hun eigen schuld’ – waarbij niet duidelijk is of hij daarmee op Israël of op Joden doelde.
Ook stelde Pettit dat het ‘volkomen normaal’ is om de moord op de conservatieve Amerikaanse activist Charlie Kirk online te vieren.
Misschien, heel misschien, is het vestigen op een bewoond stuk land en het proberen te verdrijven en uit te roeien van de inheemse bevolking om een etnostaat te creëren niet goed geweest voor de Joden. Jullie enige probleem is dat mensen beginnen wakker te worden: het zionisme is een kanker en moet worden uitgeroeid. – Harry Pettit op X.
Er zijn talloze vergelijkbare uitlatingen, en die trekken flink de aandacht. Op X ligt Pettit bijna dagelijks onder vuur van mensen die het onbegrijpelijk vinden dat een universitair docent zich op deze activistische manier uitlaat.
Een herinnering voordat het onvermijdelijke hardhandige optreden tegen antizionistische activisten komt: Israël en zijn westerse bondgenoten hebben een wereld gecreëerd waarin lelijk geweld de norm is. Mensen hebben twee jaar lang moeten toezien hoe mensen op de meest gruwelijke manieren werden afgeslacht. De tegenreactie was onvermijdelijk. Het is hún schuld. – Harry Pettit op X (in reactie op de aanslag in Manchester).
Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) deed eerder dit jaar aangifte tegen Pettit vanwege uitspraken tijdens een lezing aan de Universiteit Leiden. Hij zei onder meer:
‘Ik wil jullie aanmoedigen om niet bang te zijn. Om je niet te laten leiden door wat we zouden kunnen verliezen. Welke pijn we ook doormaken — of dat nu verlies van een baan is, beledigingen of mishandeling, of zelfs tijd in een cel of het oordeel van vrienden en collega’s – het blijft niets vergeleken met wat de inwoners van Gaza hebben opgeofferd. De Palestijnen zijn degenen die al decennialang het voorbeeld geven in de strijd, door de dood te verkiezen boven vernedering. Wij zouden hetzelfde moeten doen.’ – Harry Pettit tijdens een lezing op de Universiteit Leiden
Minister roept Radboud Universiteit op aangifte te doen
Nadat de Tweede Kamer al een aantal keren had gedebatteerd over Pettit, roerde ook demissionair minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, BBB) zich in de discussie.
Bij Café Kockelmann zei hij op vrijdag 10 oktober dat de Radboud Universiteit aangifte moet doen tegen Pettit vanwege diens uitingen, die volgens hem strafbaar kunnen zijn. Hij dreigde bovendien met ‘stappen op de escalatieladder’ als de universiteit niet zou optreden.
‘Deze bemoeienis raakt aan de onafhankelijkheid van onze universiteit. Zowel het verzoek als de reactie van de minister vinden wij ongepast,’ reageerde het college van bestuur van de Radboud Universiteit.
Nederlandse staat en politie ‘fascistisch’
Pettit – die de Nederlandse staat en politie continu wegzet als ‘fascistisch’ – maakte op 17 oktober gebruik van het Nederlandse rechtssysteem door aangifte te doen tegen minister Gouke Moes. Volgens de universitair docent maakt de minister zich schuldig aan machtsmisbruik.
Ik zal nooit vergeten dat ik op 7 oktober 2023 in een café in Beirut zat. Mijn Palestijnse vriendin was euforisch en vol optimisme toen haar volk uit hun gevangenis brak en schade toebracht aan de schijnbaar onoverwinnelijke vijand. Zionisten zullen dat nooit van me afnemen. Die herinnering drijft me elke dag. – Harry Pettit op X
EW zocht een aantal keren contact met de voorzitter van het college van bestuur, Alexandra van Huffelen (tevens voorzitter van D66), voor een vraaggesprek over deze kwestie. Per mail gaat de universiteit niet in op ‘individuele gevallen’ – en voor een gesprek zou Van Huffelen ‘komende tijd’ te druk zijn.
Strafrechtelijke vervolging lijkt een heilloze weg
Zowel de oproep van minister Gouke Moes aan de Radboud Universiteit om aangifte te doen tegen Harry Pettit, als de aangifte van Pettit zelf tegen de minister, is juridisch gezien nagenoeg kansloos. Ook de aangifte van het CIDI wegens onder meer terreurverheerlijking – iets wat in Nederland nog niet strafbaar is – zal naar verwachting geen gevolg krijgen.
Het OM vervolgt zelden in dergelijke kwesties die gaan over de vrijheid van meningsuiting. Zie bijvoorbeeld de zaak tegen punkrapper Bob Vylan, waarin na meer dan een maand nog steeds geen besluit is genomen.
Het is niet het moment om ons verzet te staken. Het is tijd om af te maken wat de Palestijnen op 7 oktober zijn begonnen. Degenen aan de macht zullen alles proberen om ons ervan te doen afzien. Blijf echter oproepen tot boycots, blijf de vestigingskolonie isoleren totdat deze is ontmanteld, en Palestina vrij is. – Harry Pettit op X (in reactie op het vredesakkoord)
Binnen de kaders van Nederlandse wetenschappelijk onderwijs is er inmiddels voldoende aanleiding voor de Radboud Universiteit om op te treden tegen Pettit. Zijn publieke uitlatingen staan op diverse punten haaks op de Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit, op de universitaire plicht tot een veilige leeromgeving, en op de professionele normen die van een docent mogen worden verwacht.
Gedragscode van de Radboud Universiteit is duidelijk
Zo staat in de ‘regeling (social) media’ van de Radboud Universiteit: ‘Respecteer een ander. Hanteer dezelfde omgangsvormen in op (social) media als in de “reële” wereld: houd rekening met de ander, luister naar elkaar en wees respectvol over verschillen met betrekking tot etnische of nationale herkomst, godsdienstige overtuiging, geslacht, seksuele voorkeur en handicap.’
En ook: ‘Denk na voordat je iets online zet. Check of het jezelf, mensen in je omgeving/anderen of de universiteit in verlegenheid kan brengen.’
Het ligt in de rede dat het zionisme bestempelen als een ‘kanker’ en het openlijk bejubelen van terreuraanslagen haaks staan op die regels.
‘Daarom is het zo belangrijk om Hamas op dit moment publiekelijk te verdedigen, wat je ook van hen vindt. Als je geen verdere zionistische westerse kolonisatie van Gaza wilt, moet je het narratief dat Hamas slecht is en vervangen moet worden, bestrijden.’ – Harry Pettit op X
Bredere wetenschappelijke integriteit
Het college van bestuur lijkt niet van mening te zijn dat de gedragsregels zijn overtreden door Harry Pettit. –Wij treden handelend op bij gedragingen die niet passen binnen onze gedragsregels. (…) Over individuele casuïstiek doen wij geen mededelingen.’
En het is niet alleen de eigen gedragscode van de Radboud Universiteit die Pettit met zijn uitspraken overschrijdt. Ook de Landelijke Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit is van toepassing. Volgens hoogleraar Staatsrecht Paul Bovend’Eert is Pettit al lang over de grens gegaan, zei hij tegen Vox, onafhankelijk magazine van de Radboud Universiteit.
Vrijheid van meningsuiting binnen het arbeidsrecht
Evert Verhulp is hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en promoveerde in 1997 met het proefschrift Vrijheid van meningsuiting van werknemers en ambtenaren.
‘Ik kan niet beoordelen of zijn uitspraken strafbaar zijn, maar hij zoekt wel de arbeidsrechtelijke randen op,’ zegt Verhulp. ‘Vrijheid van meningsuiting strekt denk ik zo ver dat Pettit deze uitspraken in zijn algemeenheid wel mag doen.
‘Ik vind het niet vreemd dat mensen aan die uitspraken aanstoot nemen. Aanstoot is alleen onvoldoende om dergelijke uitingen te verbieden.
‘De vrijheid van meningsuiting moet juist zijn waarde bewijzen in die gevallen dat iemand een niet zonder meer maatschappelijk aanvaarde mening verkondigt.’
De zaak Laurens Buijs
De hoogleraar arbeidsrecht werkte ook op de UvA toen docent Laurens Buijs daar in opspraak kwam. Buijs publiceerde in januari 2023 een opiniestuk in universiteitsblad Folia met als titel ‘Wokecultuur bedreigt de academische vrijheid bij sociale wetenschappen’.
Daarin stelde Buijs onder meer dat het label ‘non-binair’ en de obsessie met voornaamwoorden ‘een lege hype’ zijn. Na publicatie ontstond grote commotie onder studenten: onder de hashtag #nietmijndocent werd opgeroepen Buijs niet langer te laten doceren.
De universiteit stelde hem in april 2023 op non-actief en schorste hem, met als reden dat hij collega’s via e-mails, WhatsApp en sociale media had beledigd en hen had uitgemaakt voor ‘monsters’, ‘nazi’s’ en ‘kampbewaarders’.
De functie van vrijheid van meningsuiting
Op 31 mei 2023 oordeelde de rechtbank van Amsterdam dat de schorsing terecht was. Uiteindelijk gingen de UvA en Buijs in onderling overleg uit elkaar wegens een duurzaam verstoorde arbeidsrelatie.
Verhulp: ‘Van mij mocht Buijs dat stuk gewoon publiceren. Hoewel het niet mijn vakgebied is, zou het best een interessant wetenschappelijk onderzoek kunnen zijn dat verder kon worden onderzocht. Als was gebleken dat het onzin was, wisten we dat ook weer, en als het anders was geweest, hadden we weer wat geleerd. Dat is nu juist de functie van vrijheid van meningsuiting.’
De reden dat de UvA uiteindelijk overging tot schorsing had niets te maken met de inhoud van zijn publicatie, maar met de manier waarop hij met collega’s omging. ‘Op het moment dat je collega’s voor dat soort dingen gaat uitmaken, raakt de arbeidsrelatie dusdanig verstoord dat je die niet kunt voortzetten.’
Maatschappijleer van Hans Janmaat
Verhulp noemt ook de kwestie rondom Centrum Democraten-leider Hans Janmaat in 1984. ‘De school waar hij maatschappijleer gaf, ontsloeg hem. Niet vanwege wat hij in de klas zei, maar vanwege zijn politieke activiteiten.’
De schoolleiding oordeelde dat zijn standpunten en optreden als uiterst rechts politicus onverenigbaar waren met zijn voorbeeldfunctie als docent maatschappijleer en het belang en imago van de school schaadden.
Janmaat vocht het ontslag aan bij de rechter, maar zonder succes. Door de maatschappelijke commotie was de arbeidsrelatie blijvend verstoord.
Zaak-Pettit: de grens tussen privé en arbeid
Arbeidsrechtelijk gezien is het de vraag in hoeverre de uitspraken van Pettit ‘privé’ zijn. Op zijn X-account staat dat zijn ‘meningen op eigen titel zijn’ – iets wat de docent ook geregeld benadrukt in interviews.
‘Ik denk dat de grens tussen privé en arbeid bereikt is,’ zegt Verhulp. ‘Dat geldt als Pettit een directe verbinding legt tussen zijn werk en zijn opvattingen.’
Aanjager van bezettingen en demonstraties
Dat gebeurt op het moment dat Pettit actief meewerkt aan of oproept tot bezettingen of dergelijke acties ondersteunt. Pettit is ook aanjager van verschillende bezettingen en demonstraties op de universiteit. Zo bezette op 7 oktober een groep studenten van de Radboud Universiteit een laboratorium met gevaarlijke apparatuur, waarbij volgens de universiteit sprake was van ontploffingsgevaar.
Pettit retweette op X een bericht over die bezetting, waarbij te zien was hoe het universiteitsbestuur in een verhit gesprek was met de studenten. Daarboven schreef hij: ‘Waarom worden de banden niet gewoon verbroken?’
Over diezelfde bezetting plaatste hij nog een bericht, waarin hij schreef trots te zijn op ‘mijn studenten die opnieuw een gebouw hebben bezet’. Ook prees hij studenten die zouden hebben verhinderd dat Caroline van der Plas (BBB) kwam spreken op de Radboud Universiteit, ook al was zij daar uitgenodigd door andere studenten en De Gelderlander.
Pettit schreef over de kwestie: ‘Ik kan niet trotser zijn op mijn studenten hiervoor. Geen Holocaust-sympathisanten zouden welkom moeten zijn in Nijmegen – zeker niet om de hoofden van studenten te beïnvloeden.’ Ook maakte hij een student uit voor ‘genocidesupporter’ op X.
Wanneer ben je niet meer te handhaven?
‘Als je een relatie legt tussen je privé-uitingen en je werk, zijn de uitingen niet meer privé. De vraag is vervolgens of de uitingen door de werkgever kunnen worden aangegrepen om arbeidsrechtelijke sancties op te leggen.
‘Dat vergt een weging tussen enerzijds het belang van de vrijheid van meningsuiting en anderzijds de belangen van de universiteit. Wat de uitkomst van die belangenafweging is, durf ik niet te voorspellen.’
De petitie van studenten, gesteund door enkele medewerkers, tegen Pettit maakt zijn positie hachelijk. ‘Als grote groepen studenten oproepen tot je ontslag en weigeren nog les van je te volgen, dan kom je echt aan de grens. Dan wordt je functioneren binnen het dienstverband onmogelijk. In zo’n situatie kan de universiteit gewoon ingrijpen: schorsen en overgaan tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst.’
Het college van bestuur van de Radboud Universiteit zwijgt vooralsnog.