De feiten: Science trekt publicatie over arseenbacterie na 15 jaar in
Bron: Science, NRC, LinkedInScience, een van de meest vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften, heeft een publicatie uit 2010 recentelijk ingetrokken. Het gaat om een artikel van een groep wetenschappers over een unieke bacterie die niet fosfor, maar arseen als een van de bouwstenen zou hebben.
Bouwstenen van het leven
Volgens de gevestigde biologie zijn er zes bouwstenen van het leven: koolstof, waterstof, zuurstof, stikstof, zwavel en fosfor. Deze chemische elementen zijn essentieel voor de vorming van alle levende organismen.
De onderzoekers schreven in hun artikel dat ze in het Mono Lake in Californië, een meer met een extreem hoog zout- en arseengehalte, een bacterie hadden ontdekt die fosfor vervangt door arseen in DNA-ketens.
De vondst zou dus betekenen dat er niet zes, maar zeven bouwstenen van het leven zijn – een conclusie die de biologie op zijn kop zette.
Buitenaards leven
Eind 2010 maakte Felisa Wolfe-Simon, hoofdauteur van het artikel, de ontdekking van de ‘arseenbacterie’ bekend op een NASA-conferentie. Volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie (die het onderzoek deels had gefinancierd) zou de ontdekking ‘gevolgen hebben voor de zoektocht naar bewijzen van buitenaards leven’.
De conferentie kon rekenen op enthousiaste reacties. Er ontstond zelfs een heuse mediahype rond de arseenbacterie. Wolfe-Simon werd in korte tijd een gevierd wetenschapper. Ze gaf interviews en TED-talks, en werd opgenomen in de TIME100: Most Influential People of 2011 van tijdschrift TIME.
Toch geen wereldnieuws
Maar al vrij snel na de bekendmaking klonk er ook kritiek op de bevindingen. De onderzoekers hebben de verkeerde conclusie getrokken, luidde de kritiek. Ja, de bacterie leeft in extreme condities, wat uiterst interessant is, maar kan net als andere organismen toch echt niet zonder fosfor.
Science publiceerde het artikel pas maanden later, in juni 2011, vergezeld van acht kritische commentaren, een reactie daarop van de auteurs en een verantwoording van de hoofdredactie.
Ondanks die maatregelen bleven er twijfels en kritiek. Maar omdat de onderzoekers niet hadden gefraudeerd en evenmin de data hadden gemanipuleerd, trok de hoofdredactie van Science het artikel niet in.
Verruimde criteria
Inmiddels zijn de normen voor het intrekken van artikelen verruimd, met als gevolg dat een publicatie kan worden ingetrokken als de conclusies niet worden waargemaakt door de data. De paper is daarom, vijftien jaar nadat het was uitgebracht, alsnog door Science teruggetrokken wegens ‘gebrekkige gegevens’.
Wolfe-Simon en haar team hebben laten weten het niet eens te zijn met dit besluit.
Wie zegt wat over de actie van Science?
Bron: LinkedIn, X, New York Times- ‘Omdat dit artikel nog steeds prominent wordt besproken, is Science nu van mening dat het alsnog moet worden ingetrokken,’ schreef Holden Thorp, de hoofdredacteur van Science, zes maanden geleden op LinkedIn.
- ‘Er bestaat geen twijfel dat de inhoud van het artikel onjuist was en dat de bevindingen en conclusies onbetrouwbaar waren,’ schrijft David Sanders, biochemicus aan de Amerikaanse Purdue University, op X. Sanders riep Science in 2012 al op om het artikel in te trekken.
- ‘De beleidswijziging van Science om onderzoeksartikelen in te trekken vanwege een kloof tussen de data en de gepubliceerde conclusies is ongekend en zet de huidige standaarden in onderzoek en de wetenschappelijke wereld op zijn kop,’ zegt Nicky Fox, hoofd wetenschap van de NASA, tegen The New York Times.
- ‘Heel triest om te zien dat Science het artikel van Felisa Wolfe-Simon, Ph.D., heeft ingetrokken, omdat er vijftien jaar later nog steeds verschil van mening is over de interpretaties. Er was niets mis met de data, geen datavervalsing, niets. Voer de studie opnieuw uit en interpreteer de gegevens anders, dát is de wetenschappelijke methode,’ schrijft Inge Loes ten Kate, astrobioloog en Marsspecialist aan de Universiteit Utrecht, op LinkedIn.
- ‘Iedereen heeft geprobeerd hiervan te leren en te groeien, behalve Science, dat verbergt hoe het zelf heeft bijgedragen aan de hype met een opgeklopt, uitsluitend op de media gericht persbericht vóór de beruchte persconferentie’, schrijft Ariel Anbar, een van de auteurs van het beruchte artikel, in reactie op de post van Inge Loes ten Kate op LinkedIn.
- ‘En nu probeert het de deur achter deze affaire te sluiten verwarrende en misleidende intrekkingsargumenten die geen serieuze toetsing doorstaan’, aldus Anbar.
EW's visie: herinterpreteren in plaats van schrappen was beter geweest
Door: Laurien Onderwater, redacteur VooruitgangsgeloofDoor vijftien jaar na dato het artikel over de arseenbacterie alsnog in te trekken terwijl het was getoetst (peer reviewed) en geaccepteerd, wil Science een statement maken: er is in ons tijdschrift geen ruimte voor fouten – al dan niet opzettelijk gemaakt. Daarmee slaat de hoofdredactie de plank mis.
Geen gesjoemel met data
Vooropgesteld: sjoemelen met data is onaanvaardbaar. Wetenschappelijke fraude komt helaas op grote schaal voor en neemt snel toe, bleek laatst nog uit onderzoek. Terwijl het aantal wetenschappelijke artikelen ongeveer elke vijftien jaar verdubbelt, is de hoeveelheid als frauduleus wordt beschouwd sinds 2010 elke 1,5 jaar twee keer zo groot geworden. Dat zijn heftige cijfers.
Maar daar was bij dit artikel geen sprake van, schrijft Science-hoofdredacteur Holden Thorp ook als antwoord op de vraag waarom het artikel niet jaren geleden al was ingetrokken. ‘Onze beslissing toen was gebaseerd op het oordeel van de redactie dat er geen sprake was van opzettelijke fraude of wangedrag door de auteurs.’
Dat standpunt veranderde opeens toen een verslaggever van The New York Times vorig jaar contact zocht met de redactie van Science voor een artikel over de gevolgen van de ‘arseenbacterie-affaire’. Dat er nog steeds media-aandacht voor de kwestie was, leidde tot de intrekking.
Verkeerde boodschap afgegeven
In 2012 bracht Science twee artikelen uit van onderzoekers die er niet in waren geslaagd de bevindingen van Wolfe-Simon en haar collega’s te reproduceren. Volgens Ariel Anbar, collega van Wolfe-Simon, kwam dat doordat de groeicondities voor de bacterie niet correct waren nagebootst.
Ook dan nog waren er terecht kanttekeningen geplaatst bij de interpretatie van de data en dus de conclusie van het artikel.
Wetenschap bouwt op discussie, niet op wissen
Maar dat is hoe wetenschap werkt: een continu proces van debat, toetsing en herinterpretatie. Met het terugnemen van het artikel omdat interpretaties worden betwist terwijl de data in orde zijn, geeft Science een verkeerde boodschap af. Nu lijkt het alsof deze onderzoekers in dezelfde hoek worden gezet als frauduleuze wetenschappers.
Wat was wel de juiste zet geweest? De studie op exact dezelfde manier opnieuw uitvoeren, de data opnieuw interpreteren, en zo de discussie verdiepen. Zo bouw je kennis op, inclusief gemaakte fouten, in plaats van pagina’s uit het archief te scheuren.
Verdere verdieping: Journal of Trial and Error
Bron: Journal of Trial and Error, NTVGVeel wetenschappelijke tijdschriften hebben een laag acceptatiepercentage. Dat betekent dat er veel meer artikelen niet dan wel worden gepubliceerd. Om die reden richtten een aantal Nederlandse studenten het Journal of Trial and Error (JOTE) op. Ook een wetenschappelijk tijdschrift, maar één dat juist schrijft over trial and error en falen.
Bij falen in onderzoek kun je denken aan een medicijn tegen kanker dat niet blijkt te werken of een experiment dat faliekant is mislukt.
Leren van falend onderzoek
Gewoonlijk wordt zo’n studie niet geopenbaard, omdat wetenschappelijke tijdschriften het liefst alleen positieve resultaten laten zien. Maar ook van falend onderzoek kunnen wetenschappers heel veel leren, is de boodschap van JOTE.
De oprichters van JOTE kregen vorig jaar voor hun initiatief nog een vermelding in de Forbes 30 under 30 list for Science and Healthcare.