De feiten: Voormalig UvA-docent veroordeeld voor belediging en bedreiging
Bronnen: Rechtbank Amsterdam, FoliaOp dinsdag 4 november veroordeelde de rechtbank Amsterdam voormalig UvA-docent Laurens Buijs tot vijf maanden gevangenisstraf, waarvan drie maanden voorwaardelijk. Buijs werd schuldig bevonden aan doxing, smaad, belediging, bedreiging en opruiing. Omdat hij al een deel van zijn straf in voorarrest heeft uitgezeten, hoeft hij niet opnieuw de cel in.
De zaak tegen Buijs kent een lange voorgeschiedenis. In januari 2023 publiceerde de destijds als sociaal wetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam verbonden docent een opiniestuk in universiteitsblad Folia, getiteld ‘Wokecultuur bedreigt de academische vrijheid bij sociale wetenschappen’. Daarin uitte hij kritiek op wat hij zag als een te ver doorgeschoten progressieve cultuur op de UvA.
Het artikel leidde tot felle reacties op de universiteit. Tientallen studenten keerden zich tegen Buijs en begonnen de campagne #NietMijnDocent, waarin zij aangaven geen les meer van Buijs te willen krijgen.
Compleet de weg kwijt
In de maanden die volgden, escaleerde het conflict: Buijs meldde zich als klokkenluider, omdat hij vond dat hij een misstand aan de kaak stelde, en ging vervolgens openlijk de confrontatie aan met collega’s. Zowel op sociale media als binnen de universiteit.
Volgens de rechtbank noemde hij collega’s onder meer ‘nazi’, ‘kampbewaarder’ en ‘monster’. De UvA schorste Buijs uiteindelijk, waarna de rechter oordeelde dat het dienstverband terecht werd beëindigd vanwege een verstoorde arbeidsrelatie.
Tientallen beschuldigingen
Uit het rechtbankverslag wordt het online-gedrag van Buijs duidelijk. Tegen een viroloog, die hij beschuldigde van genocide vanwege diens steun aan de coronamaatregelen, zei hij onder meer: ‘We komen je gauw kaalscheren kutwijf. Moet je niet vluchten?’ En: ‘We doen jou ook een maskertje op straks als je wordt kaalgeschoren op de Dam.’
In het rechtbankverslag staan tientallen soortgelijke beschuldigingen.
Vijf maanden cel, drie voorwaardelijk
De personen aan wie deze uitingen gericht waren, deden aangifte. Tijdens de inhoudelijke behandeling bood Buijs zijn excuses aan: ‘Het klopt, het is allemaal uit mijn pen gekomen.’
Het Openbaar Ministerie eiste 88 dagen cel – net zo lang als het voorarrest – en een taakstraf van 60 uur, evenals een voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd van twee jaar. Buijs werd veroordeeld voor vijf maanden cel, waarvan drie voorwaardelijk, zodat hij dus niet terug de cel in hoeft.
Ook kreeg Buijs een contactverbod opgelegd – hij mag geen contact hebben met de benadeelden.
EWʼs visie: Doxen, bedreigen en uitschelden vallen niet onder vrije meningsuiting
Door: Nard Lodewijk, redacteur Defensie en Nationale VeiligheidMet deze rechterlijke uitspraak komt er een eind aan een slepende en treurige kwestie. Vanwege het vele bewijs tegen Buijs lag een veroordeling in de rede.
Uiting moet bijdragen aan het publieke debat
De advocaat van de voormalig UvA-docent deed nog een poging om Buijs’ uitlatingen onder de vrijheid van meningsuiting te scharen, maar daar ging de rechter terecht niet in mee:
‘De berichten kunnen niet anders worden gelezen dan dat verdachte hiermee de bedoeling heeft gehad om de betrokkenen in een kwaad daglicht te stellen. De uitlatingen van de verdachte kunnen, gelet op de inhoud ervan, niet worden opgevat als te zijn gedaan om een publiek debat op gang te brengen.’
Dat laatste is een belangrijk criterium voor de vrijheid van meningsuiting. Uitschelden en bedreigen, zoals Buijs deed, valt daar niet onder.
Buijs lijdt aan bipolaire stoornis
Buijs betuigde spijt gedurende de inhoudelijke behandeling. Vastgesteld is dat hij lijdt aan een bipolaire stoornis, waar hij inmiddels voor wordt behandeld.
Buijs heeft afscheid genomen van de anti-woke-beweging, en zei dat hij is gestopt met blowen. ‘Het wappieboek is gesloten,’ zei hij in de rechtszaal. Hopelijk blijft dat zo.
Verdere verdieping: Waar eindigt academische vrijheid?
Bronnen: Bornego.nl, EW, Hoge RaadEr bestaat een misvatting over het oorspronkelijke ontslag van Laurens Buijs. De UvA nam geen maatregelen tegen de docent vanwege zijn kritische stuk, maar vanwege de scheldpartijen en bedreigingen.
De publicatie van het stuk viel namelijk wél onder de vrijheid van meningsuiting. In een gezonde academische of leeromgeving moet een docent in principe ook een dergelijk stuk kunnen publiceren.
Soms wordt juist te vroeg opgetreden
De scheidslijn tussen wat wel en niet mag binnen een dienstverband, is soms nogal onduidelijk. In sommige gevallen wordt er juist te vroeg opgetreden.
Zo oordeelde de Hoge Raad in 2022 dat een docent ten onrechte was ontslagen, na het uitbrengen van een kritisch boek over vernieuwde onderwijsmethode op de school waar ze lesgaf. Het ontslag was onrechtmatig, omdat die volgens de Hoge Raad een inbreuk was op de vrijheid van meningsuiting.
Of een onderwijsinstelling mag optreden tegen een leraar of docent, heeft te maken met de grens tussen privé en arbeid. Als uitspraken ertoe leiden dat iemand niet langer te handhaven is als docent, kan er worden ingegrepen.
Harry Pettit
De vraag is of daar sprake van is op het Bornego College in Heerenveen. Dat stelde een leraar op non-actief die de moord op de Amerikaanse conservatief Charlie Kirk had bejubeld. Dat is nogal onsmakelijk, maar moet wel kunnen binnen de kaders van de vrijheid van meningsuiting.
Eenzelfde discussie speelt al twee jaar als het gaat om docent Harry Pettit (Radboud Universiteit Nijmegen), die Hamas bejubelt en oproept tot het uitroeien van het zionisme.