De fatbike staat ter discussie. De Kamer debatteert vandaag over een motie om een minimumleeftijd van 14 jaar en helmplicht in te voeren. Minister Madlener wil er niet aan, maar de opmars van de fatbike is niet alleen schadelijk door het aantal ongelukken. Ook op langere termijn heeft de elektrische fiets gezondheidsnadelen, schrijft Bram Hahn.
Barry Madlener vatte het kernachtig samen. Toen de PVV-minister van Infrastructuur en Waterstaat werd bestookt met vragen over hoe hij de fatbike ging aanpakken, liet hij aanvankelijk weten weinig nut te zien in een aparte aanpak voor dit vervoermiddel. ‘Het is gewoon een elektrische fiets met dikke banden.’
Maar van veel kanten werd de druk opgevoerd om harder op te treden tegen de ‘fatbiketerreur’. Het aantal ongelukken waarbij deze fietsen betrokken zijn en die tot ernstig letsel leiden, loopt namelijk uit de hand, melden artsen. En andere verkeersdeelnemers ergeren zich kapot aan bestuurders die op opgevoerde versies met 45 kilometer per uur tussen het veel tragere andere fietsverkeer doorrazen.
Maatregelen tegen de fatbike
Die ergernis lijkt zwaarder te wegen dan de werkelijke schade, want harde cijfers over het aantal ongelukken met fatbikes zijn er niet. In tellingen noteerde VeiligheidNL slechts 7 ongelukken in 2022, 59 in 2023 en 33 tot op heden in 2024. Een flinke stijging, maar in absolute aantallen verwaarloosbaar, zeker als je deze afzet tegen het snel groeiende aantal van deze rijwielen. Toch dringt een grote meerderheid van de Tweede Kamer, inclusief Madleners eigen PVV, aan op maatregelen als een helmplicht en een minimumleeftijd van 14 of 16 jaar voor bestuurders van fatbikes.
Maar de bedenkingen van Madlener zijn heel begrijpelijk. Het gevaar dreigt dat overhaast regels worden bedacht die juridisch niet haalbaar zijn, of die in de praktijk makkelijk kunnen worden omzeild. Alleen al de definitie van een fatbike is ingewikkeld. Een makkie, zou je zeggen. Iedereen herkent een fatbike aan de dikke banden en het langgerekte brommerzadel. Maar die kenmerkende uiterlijkheden vormen nou net niet het probleem. Als fabrikanten het zadel en de banden aanpassen, heb je nog steeds een fiets met dezelfde rijeigenschappen.
Snelheid dan als onderscheidend criterium? Ook niet. Dat veel fatbikes ruim 40 kilometer per uur halen, komt doordat ze illegaal via software worden opgevoerd. Dat kun je met een druk op de knop ook weer uitschakelen, waardoor op snelheid controleren voor handhavers niet zo makkelijk is. Bovendien wordt dit trucje ook toegepast bij veel gewone elektrische fietsen.
Regels voor fatbike, maar het schort aan handhaving
Zo kom je bij Madleners argument: een fatbike is een elektrische fiets en zou aan de regels daarvoor moeten voldoen: die voor trapondersteuning tot 25 kilometer per uur. Een rijwiel dat tot 45 kilometer per uur gaat, valt onder de brommerregels en moet dus een kentekenplaatje hebben, en de bestuurder een helm. Bovendien moeten ze dan op veel plekken tussen de auto’s op de rijbaan, niet op het fietspad. Oftewel: de regels om fatbikes aan te pakken zijn er, maar handhaving is een probleem.
De opmars van de fatbike is niet alleen schadelijk door het aantal ongelukken. Op langere termijn heeft de elektrische fiets aanzienlijke gezondheidsnadelen. Nederland gaat er prat op het land te zijn waar iedereen fietst. En fietsen betekent dan: trappen met spierkracht, ook met windkracht 5 tegen. Wetenschappers vermoeden zelfs dat onze vele fietskilometers ertoe bijdragen dat overgewicht onder Nederlanders niet zo hard stijgt als in andere landen. Maar de e-bike maakt ons lui.
De hoop dat de elektrische fiets forensen uit de auto zou lokken, wordt slechts mondjesmaat vervuld. Veel vaker komt het voor dat klassieke fietsers overstappen op een exemplaar met trapondersteuning. En als steeds meer burgers hun fiets zonder versnellingen inwisselen voor een racemonster waarop je nauwelijks inspanning hoeft te leveren, raken we die gratis en laagdrempelige lichaamsbeweging zomaar kwijt.
Het is vooral treurig dat ook steeds meer kinderen al vanaf een jaar of twaalf op een elektrische fiets naar school gaan. Dat is de ware fatbiketerreur.